Molen Runmolen van Aelbert Evertsz., Alkmaar

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1562

verdwenen

1573

verbrand

afkomstig van

Alkmaar ((standerdmolen))

geschiedenis

Op de kaart van Jacob van Deventer is in het Voormeer bij de molen een leeg vierkantje getekend (zie Tenbruggencatenummer 15657). Op een kaart van Louris Pietersz. in het Regionaal Archief Alkmaar uit 1565 (PR 1005043) is dat vierkantje ingevuld en staat op dat vierkante eilandje een molen.

Op plannen voor uitbreiding van de stad getekend door A. Anthonisz. in verband met de naderende oorlogsdreiging in 1573, is dat eilandje (aangegeven met een stippellijntje) met de molen, gemarkeerd met 'rinmolen', en een huisje opgenomen in een groot stuk nieuw te realiseren land tussen molen en zoutketen (met een insteekhaven in het midden).

Voor deze runmolen is geen windbrief verstrekt. Daarom is het waarschijnlijk dat dit de runmolen is die in 1562 (toen pas 19 jaar oud) is verwijderd van het Dronkenoord, (Tenbruggencatenummer 13685). Voor die molen was in 1543 een windbrief verstrekt. Dat verklaart waarom de molen nog niet op de kaart van Van Deventer uit 1560 staat, maar wel op de kaart van Louris Pietersz. uit 1565.

Waarschijnlijk is in 1569 de poldermolen ten zuiden (Tenbruggencatenummer 15657) door Cornelis Allerts ook omgebouwd naar runmolen, waardoor er ten zuidoosten van de stad twee runmolens stonden. Die tweede molen is ook (ongemarkeerd) weergegeven op de plannen uit 1573 (op onderstaand fragment rechtsboven).

De uitbreidingsplannen uit 1573 zijn niet op tijd gerealiseerd. Het eiland is wel aangeplempt, maar de verdedigingswerken waren nog niet gebouwd toen de Spanjaarden arriveerden. Het aangeplempte eiland (zonder de molen) is te zien op een prent van het beleg uit 1573 (zie Tenbruggencatenummer 15657).

Vervolgens is W.A. Fasel in zijn 'Alkmaar en zijne geschiedenissen 550-1600' (Alkmaar, 2012) vrij duidelijk over wat er gebeurde met deze en de andere runmolen:
1573, augustus 22: Deden de stedelingen een uitval en staken de twee runmolens en een huis in de brand, waarbij Claes Kousenmaker werd gedood.
1573, augustus 29: De Spanjaarden stelden bij de runmolen een stuk geschut op, dat 45 ponds kogels de stad inschoot.
1573, augustus 30: Schoten de Alkmaarders een groot stuk van de runmolen in puin, waardoor het spaanse kanon onklaar raakte en de vijand zulke grote kogels niet meer de stad in kreeg. Sommigen hebben het kanon in het water zien vallen.
(uitgebreider verslag van de gebeurtenissen ter plaatse zie Tenbruggencatenummer 15657).

Door de tekst in de volgende overeenkomst worden alle losse eindjes aan elkaar geknoopt:

1574, december 10.
"Burgemeesters van Alcmaer komen overeen met Aelbert Evertsz. Rinmoller dat deze als betaling voor het erve, waarop zijn runmolen en huis gestaan hebben en die tijdens het beleg zijn verbrand, alsmede voor het verhogen van het erve tegenover de zoutketen, in gebruik zal hebben het blokhuis van de Rootoren om daarop een runmolen te zetten, alsmede het erve beoosten Michiel Comen Louwen huis met 2 roeden water, zo ver als de wal van Lutkoudorp strekt, onder voorwaarden, dat hij het blokhuis zal onderhouden en er een borstwering op zal zetten, alsook dat het blokhuis aan de stad zal terugkomen als de molen wordt weggenomen. Van het erve zal de stad anderhalve roede aan het water behouden, die hij niet zal mogen betimmeren, doch zal gebruiken om schors te drogen."
Chirograaf op papier. Inv. nr. 1746.
Bron: Inventaris stadsarchief Alkmaar 1254-1815, deel 2. Regestenlijst 1254-1810.

Hieruit volgt dat Aelbert Evertsz. de (laatste) molenaar / eigenaar was op deze molen en dat hij degene was die het nieuwe land tussen de zoutketen en zijn molen had aangeplempt of laten aanplempen. Tevens was hij de oprichter van de nieuwe runmolen, de Roomolen (Tenbruggencatenummer 06651 j), die daarmee de opvolger was van deze vernietigde runmolen.

Nadien werden de in 1573 geplande verdedigingswerken in licht gewijzigde vorm gerealiseerd en werd net ten noorden van de voormalige standplaats van de vernietigde runmolen de Boompoort gebouwd. Direct ten noorden van die poort werd dan weer in 1595 een nieuwe runmolen gebouwd, De Bul (Tenbruggencatenummer 15917).