Door de toenemende bebouwing in Middenbeemster en de begroeiing van de tuinaanleg van de buitenplaats Middelwijk ontstonden er problemen met de windvang. Daarom werd de standerdmolen in 1623 verplaatst naar het noordwestkwadrant van Middenbeemster, de noordoosthoek van binnenkavel 67 (ca. 140 m ten noorden van het kruispunt), achter een huis met 62 roeden 8 voet erf dat Pieterssen van Bernaert Barwijns kocht.
In 1624 werd de molen met huis en erf overgenomen door Jan Heyndriesen, korenmolenaar te Hoorn [Bron: NH Molenboek 1981, bron daarvan onbekend. Red.]
De zaken gingen niet goed: op 16 oktober 1625 werd Pieter Pieterssen failliet verklaard, en op 31 augustus 1626 ging de molen over in handen van Gerrit Pieterssen. Reeds op 21 mei 1627 verkocht hij de molen voor 3500 Carolusguldens door aan Hendrick Joris van Schagen, afkomstig uit Kwadijk. In 1631 kocht hij er een erf van 55 roeden bij en in 1634 nog een erf met huis van 75 roeden. Waarschijnlijk was men bij de windmolen een bakkerij begonnen.
Na het overlijden van Hendrick Joris in 1634, werd Jan Pieterszoon van Grosthuizen op 23 mei 1635 voor 3110 gulden de nieuwe eigenaar. In deze tijd werd de molen een dwangmolen. Na Jan Pieterszoons overlijden in 1650 hertrouwde zijn weduwe Trijn Wouters met Jacob Anniszoon Backer. Zij overleed rond 1659 en Backer hertrouwde reeds in 1660.
Nadat de molen bij een storm op 18/19 december 1660 was omgewaaid, werd deze, met huis en erf, in april 1661 door de erven verkocht aan Jacob Anniszoon Backer. Toen bleek ook nog een zeer grote schuld op de molen te rusten, ondermeer 1200 Carolusguldens aan Cornelis Willemszoon, korenhandelaar uit De Rijp, wegens geleverde rogge en tarwe. Hieruit blijkt dat niet zozeer lokaal graan werd verwerkt, maar meer geïmporteerd graan.
De volgende 9 jaar zette Backer wel zijn bakkerij voort, maar moest de Beemster het zonder korenmolen stellen. Schijnbaar had de molen ook op deze tweede plek weer last gehad van windbelemmering door de toenemende bebouwing, want Jacob Anniszoon kocht op 2 mei 1669 twee erven aan de Hobrederweg aan de noordkant van binnenkavel 76, samen groot 100 roeden waar hij een nieuwe molen liet bouwen. Dit is mogelijk de nog bestaande molen De Nachtegaal.
Bronnen ondermeer:
- "Bedijking, opkomst en bloei van de Beemster"; J. Bouman, uitg. J. Schuitemaker Purmerend 1857, heruitgegeven 1977 door Waterschap de Beemster.
- "Molens in Noord-Holland" 1981 [niet geheel juist].
- "Kroniek van de Beemster"; dr. A.J. Kölker, Uitgeversmij Canaletto, Alpen aan den Rijn, 1981, ISBN 90 6469 596 2.
- "Geschiedenis van de bemaling"; G.H. Keunen, Uitgeverij "Canaletto" te Alphen aan den Rijn, 1985.
- "Korenmolen "de Nachtegaal"", art. door N. Th. van der Lee in Jaarboek Waterland 1995.
- "Beleidsnota Archeologie Gemeente Beemster 2003", Drs. G.P. Alders (Stichting Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland).
- website Stichting tot Behoud van "De Nachtegaal" Beemster.
Kaartje: de rode pijl wijst aan waar de molen stond van 1623 tot 1660. De O duidt de oude plek van de molen op kavel 97 aan, de M beduidt de buitenplaats Middelwijck.
-----
Jaren geleden zijn bij graafwerkzaamheden enkele meters achter de huidige schuur van de voormalige bakkerij, in de grond de gemetselde poeren van de standerdmolen aangetroffen.
De huidige eigenaar (schilder van beroep) heeft bij gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de Beemster in 2012 een herinneringsbord over de molen aan de voorgevel van de woning opgehangen.
Bron: mededeling dhr. Albertsma, 8 nov. 2014.
