Eigenaren van de Nachtegaal:
Aris Jacobsz Gras (ca. 1733)
Wed. Gerrit van der Lee (ca. 1832)
Mattheus van der Lee (ca. 1883)
Cornelis van der Lee ( - 1905)
Cees Bijman (1905 - 1956)
Jaap Bijman (1956 - 1961)
Rinus Knijn (1961 - 1987)
Ron Groen (1987 - 2011)
Stichting tot behoud van korenmolen De Nachtegaal (2011 - heden)
In 1669 leverde houtkoper Pereboom uit Beets voor 500 Carolusguldens hout voor een molen. Gezien het bedrag lijkt het op een nieuwe molen. Het levert een sterke aanwijzing op dat de molen uit 1669 dateert, als opvolger van een standerdmolen op een andere plek, in het dorp Middenbeemster. Het bewijs voor dit bouwjaar is echter nog niet gevonden, zo staat op de kadasterkaart van 1832 geen achtkant maar rechthoekig grondplan en dateert de eerste afbeelding pas van 1892.
De constructie vertoont opmerkelijke gelijkenis met de korenmolen De Hoop in Oude Niedorp. Ook van die molen is het bouwjaar vaag; niet uitgesloten moet worden dat die molen tweedehands was en (wellicht in 1641) met een afgedankt achtkant en het gaande werk uit een afgebroken wipkorenmolen opgebouwd is.
Het huidige gaandewerk van De Nachtegaal is niet zo oud als dat in Oude Niedorp en het spoorwiel is een kennelijk omgebouwd wiel uit een watermolen. Op dat wiel staat een jaartal 1704 en dat heeft stellig niets met De Nachtegaal te maken. De stenen lagen in de Beemster op een halfzolder, net zoals onder meer in Oude Niedorp. Later werd bij De Nachtegaal die situatie gewijzigd, om de vrachtwagen binnen te kunnen stallen.
Van latere eigenaren zijn enkele namen bekend; in 1733 werd Aris Jacobsz. Gras voor deze molen aangeslagen voor een bedrag van ƒ 12, waarbij de molen tezamen met een huisje geschat werd op ƒ 180. Een flink deel van de 19e eeuw was, gezien enkele vermeldingen, de familie Van der Lee eigenaar. Zij waren ook betrokken bij De Noord in Purmerend (Tenbruggencatenummer 01056 m).
Op 8 april 1905 verkocht Cornelis van der Lee de molen voor ƒ 7000 aan Cees Bijman. Deze was in 1872 in Wognum geboren, leerde rond 1900 het molenaarsvak in Someren (N.B.) en deed verdere ervaring op in Hoogkarspel. Hij en later zijn zonen maalden hier tot 1961.
Daarna werd door de nieuwe eigenaar van de fouragehandel Rinus Knijn, nog af en toe gemalen. In 1972/73 volgde een forse restauratie, waarna er weer op kleine schaal gemalen werd. Na het overlijden van Knijn in 1987 ging het bergafwaarts: de molen fungeerde op een zeker moment uitsluitend nog als meubeltoonzaal, draaide tenslotte niet meer en zag er in 2006 al erg verwaarloosd uit.
Vanaf het voorjaar van 2007 wachtte de molen met kaalgezette roeden, grotendeels verwijderde staart en een groot zeil over de kap op deze betere tijden.
In april 2006 werd besloten de molen over enige afstand te verplaatsen, zodat de huidige eigenaar het terrein kon benutten voor zijn meubelbedrijf en de molen zelf weer echt als korenmolen zou kunnen functioneren. Dit besluit dreigde van hogerhand te worden getorpedeerd: de RCE, opvolger van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, was van mening dat deze molen niet mocht worden verplaatst. De gemeente Beemster dacht hier duidelijk anders over. Ondertussen verslechterde door de langdurige winter van 2009/2010 de toestand van de molen steeds verder.
Op 18 december 2010 werden de roeden gestreken; daarna werd de kap naast de molen op de grond gezet en de bovenas naar buiten getrokken. Op 26 augustus 2011 werden de palen voor de nieuwe fundering feestelijk geslagen. De molenromp werd op vrijdag 30 september 2011 naar de nieuwe fundering verplaatst, in 2013 werd hij op zijn nieuwe plek maalvaardig gerestaureerd.
Op 3 februari 1752 overleed Guurtje, dochter van Hendrik van Baar, meelmolenaar "alhier in de letter Lw_3".
Jonas van Diepen, 10 aug. 2022.
