Molen Korenwindmolen van Oerle (1e plaats), Oerle

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1360

circa

verdwenen

1462

verplaatst

verplaatst naar

Oerle (Korenwindmolen van Oerle 2e standplaats)

voorganger

Oerle (Watermolen van Oerle (2e plek))

geschiedenis

De oudste molen binnen Veldhoven was waarschijnlijk een watermolen in Oerle uit de twaalfde eeuw, die later (in of kort vóór 1360) is vervangen door een windmolen. De laatste opvolger van deze windmolen werd in 1933 gesloopt. Zie voor de eerste en tweede standplaats van de watermolen databasenummer 7270 en 7271

Omdat in 1360 de molen van Oerle op een andere locatie stond en een windmolen blijkt te zijn zal de wateraanvoer op het grenspunt tussen Oerle en Zonderwijk evenmin voldoende geweest zijn voor een florissante exploitatie en kan de reden geweest zijn voor de verplaatsing en de overstap naar een windmolen. De plek waar de windmolen stond was wederom strategisch gekozen, namelijk in de Molenvelden (= latere benaming, ontleend aan molenlocatie) aan de tegenwoordige Banstraat op de grens tussen Oerle en Knegsel. In 1462 werd deze molen (type standerdmolen) verplaatst naar een plek waar de windvang gunstiger was. De plaats waar de standerdmolen heeft gestaan is nauwkeurig bekend, omdat men dit punt (na verhuizing van de molen) met een zware kei heeft gemarkeerd. De ligplaats van de kei werd in een oorkonde van 21 oktober 1623 nauwkeurig beschreven: ’….. tot op eenen pael ende grooten blouwen steen gelegen opte sijde naer Kneghsel ter zijden der wijntmoelen daer deselve wijntmoelen ten anderen tijden heeft gestaan geheijten de plaetse termeulenpael van Sandt Oers…’. De grote blauwe steen die de plek waar de windmolen eertijds had gestaan was een grenspunt geworden en heette ’termeulenpael van Sandt Oers’.
In 1991-’92 werd de molensite uit 1360 - 1462 archeologisch onderzocht. Hier werden onder andere vele brokstukken basaltlava aangetroffen die onmiskenbaar afkomstig waren van een maalsteen. Voorts vielen twee bodemverstoringen op die kunnen zijn ontstaan door het verdiept leggen van de liggerblokken die één der kruisplaten van de onderbouw van een standerdmolen ondersteunden. Door het ontbreken van meerdere bodemsporen kunnen de twee liggerbalken die de andere kruisplaat moesten ondersteunen nagenoeg óp het grondoppervlak hebben gelegen. (Op de volgende standplaatsen werden de kruisplaten ondersteund door gemetselde teerlingen).
De blauwe kei werd in de zomer van 1970 op brutale wijze gestolen. In 1993 heeft de Stichting Historisch Erfgoed Veldhoven op exact hetzelfde punt een nieuwe keisteen geplaatst met de inscriptie ’termeulenpael van Sandt Oers’. Tevens is op de kei het kadastraal meetpunt en de richting van de gemeentegrens aangegeven.
De windmolen werd in 1462 verplaatst; zie databasenummer 6084.

Literatuur:

Bijnen, J.F.C.M., ‘De standerdmolen van Oerle, archeologische verkenningen en historische bijzonderheden’, 1993. (Cultuurhistorische Verkenningen in de gemeente Veldhoven, 4.)

Bijnen, J.F.C.M., ‘Veldhoven, 4000 jaar geschiedenis van Oerle, Meerveldhoven, Veldhoven en Zeelst’, 2005 Veldhoven, p. 49-51, 78-80, 332-333, 348-351. (Uitgave: Stichting Historisch Erfgoed Veldhoven)

Informatie ingezonden door N.Jurgens, 28 februari 2008