De oudste molen binnen Veldhoven was waarschijnlijk een watermolen in Oerle uit de twaalfde eeuw, die later (in of kort vóór 1360) is vervangen door een windmolen. De laatste opvolger van deze windmolen werd in 1933 gesloopt. Zie voor de eerste en tweede standplaats van de watermolen databasenummer 7270 en 7271, en voor de eerste standplaats van de windmolen databasenummer 6083
De windmolen werd in 1462 over een afstand van ’ongeveer tien minuten gaans’ door Postel in westelijke richting verplaatst, omdat hij ’…steet op ene sekere plaetse die niet wael en dient om te hebben volcomen behoefte van wijnde….’ De molen moest binnen de parochie van Oerle herbouwd worden op een punt dat door de provisor van Postel het meest geschikt geacht werd en dat tot het grondbezit van Postel behoorde. Het banrecht, dat op de molen rustte bleef bestaan. De herbouw vond plaats op een heuveltje in de heide van de Grote Aard van Oerle op ongeveer 450 meter (hemelsbreed) ten westen van de vrijkomende plek.
De molen had vanaf omstreeks 1683 twee koppel maalstenen: het eerste (oorspronkelijke) op de bovenzolder (= voormolen) en het tweede op de benedenzolder (= achtermolen). Op de achtermolen werd boekweit gemalen en later ook eikenschors. Na 1648 verloor Postel haar zeggenschap over de molen. In 1775 werd de molen verkocht en kwam hij in particuliere handen. Het aan de molen verbonden recht van molster (het scheploon) was bij de koop inbegrepen. (Het scheploon was een oud recht dat toekwam aan de molenaar, die na het malen een zekere hoeveelheid graan of meel mocht scheppen als het maalloon (mullergewin) niet in geld betaald werd).
De windmolen werd in 1914 verplaatst; zie databasenummer 1565.
Aanvullingen
Om de herinnering levend te houden werd in 1990 een eenvoudig monument op de plaats van de molen opgericht door het plaatsen van twaalf kruipalen die de molen eens nodig had. De palen zijn onlangs vernieuwd door de medewerkers van de Stichting Historisch Erfgoed.
Literatuur:
Bijnen, J.F.C.M., ‘De standerdmolen van Oerle, archeologische verkenningen en historische bijzonderheden’, 1993. (Cultuurhistorische Verkenningen in de gemeente Veldhoven, 4.)
Bijnen, J.F.C.M., ‘Veldhoven, 4000 jaar geschiedenis van Oerle, Meerveldhoven, Veldhoven en Zeelst’, 2005 Veldhoven, p. 49-51, 78-80, 332-333, 348-351. (Uitgave: Stichting Historisch Erfgoed Veldhoven)
Informatie ingezonden door N.Jurgens, 28 februari 2008
-----
*Uit: Tilburgse Courant 15 juli 1914:
Te Oerle sloeg maandag tijdens een ernstig onweder de bliksem in een windmolen dien men bezig was te verplaatsen. De molenmakers gebrs. van Tartwijk, de molenaar en zijn zoon werden bewusteloos geslagen, maar konden worden bijgebracht.
(bericht ontleend aan Repertorium Ad Vorselaars)
Informatie ingezonden door N. Jurgens, 18 januari 2009
Molenberg met kruipalen.
Foto S. Boumans, opname 03-03-2004
foto S.Boumans, 03-03-2004, zie bij aanvullingen voor de beschrijving van de route
Toelichting bij de eerste foto:
De standplaats uit de periode 1462-1914.
In 1990 is deze locatie archeologisch onderzocht; bij die gelegenheid zijn de nog aanwezige funderingsrestanten gemarkeerd en is dit voormalige molenterrein door leden van de Stichting Historisch Erfgoed Veldhoven op een voor het publiek herkenbare wijze ingericht.
Informatie van Nico Jurgens, 3 maart 2008
Toelichting bij de tweede foto:
Informatiepaneel met wandelroute onder meer langs de twee historische standplaatsen van de Oerlese molen. (zie: Molendatabase nummers 6083 en 6084).