Molen Het Fortuijn, Edam

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1730

>

verdwenen

1863

verbrand

opvolger

Edam (De Fenix)

geschiedenis

Het Fortuijn was een zeskante bovenkruier die even zuidoostelijk van De Simson (Tenbruggencatenummer 07687) aan de Trekvaart bij Edam stond. Hij moet kort na 1730 opgericht zijn, omdat hij toen voor het eerst in de verponding werd genoemd.

Op een veiling, die op 30 juni 1753 om 13.00 uur in het Heerenlogement te Edam werd gehouden, verkochten de executeurs van de boedel van Sijtje Dekker (weduwe van Jacob Groot) de molen voor ƒ 5150,= aan Arnoldus Brauring als lasthebber van Johannes de Jongh te Amsterdam (later Edam).

In 1772 deed Joannes de Jongh sr. "het Fortuijn" aan zijn naamgenoot en zoon over, maar die deed hem drie jaar later met verlies van de hand: de waarde was van ƒ 5200,= gedaald naar ƒ 4475,=. Mejuffrouw Wellemoet Vogel, de nieuwe eigenaresse, was de weduwe van Claas Versteveren. Zij en haar zoon Simon Versteveren overleden in 1810 en de erfgenamen, Pieter Peeting en Pier Boomsma en hun vrouwen, trachtten de molen te verkopen. Omdat Pier Boomsma als enige geïnteresseerde weigerde om meer dan ƒ 1300,= op molen en houtloods te bieden, ging dit niet door. Daarop verkocht de in Purmerend woonachtige Boomsma zijn helft voor ƒ 730,= aan Dirk van de Velde, koopman en winkelier te Edam. Ondanks het feit dat ook hier de molen sterk in waarde was gedaald, bleef "het Fortuijn" wel bestaan waar al zijn collega-zaagmolens het veld moesten ruimen.

Van de Velde, later ook raadslid, verkocht een kwart aandeel in de molen en een huis aan de Schepenmakersdijk aan Peeting voor tweeduizend gulden. In 1831 kocht Peeting ook het laatste kwart van de molen van Van de Velde, nu voor duizend gulden. Uit deze bedragen blijkt wel hoe het verdwijnen van de andere zaagmolens en de inmiddels iets verbeterde economische omstandigheden de waarde van de molen hadden doen toenemen.

Bij de verkoop door de tot wethouder opgeklommen Peeting aan Arent Nicolaas van Sanen Teengs (ook raadslid) was de prijs opgelopen tot ƒ 5800,=. In de verkoopakte wordt een goed beeld gegeven van het bedrijf:
"Een houtzaagmolen, zijnde een dommekracht genaamd de Fortuin, met deszelfs losse en vaste gereedschappen, knechtswoning, lootsen, verdere getimmerten en werf, benevens een stuk land, met de gemelde molenwerf vanouds tezamen, groot een bunder vijf roeden vier en zestig ellen, staande en liggende bij den anderen even buiten doch onder de jurisdictie der stad Edam op het Klein Westerbuiten aan de Trekvaart, wijk een numero dertien; kadastraal bekend onder het gehucht Volendam sectie D numero ... dertig, zaagmolen, dertig A, woning en een en dertig, water .... En voorts nog een houtloots met deszelfs erf of grond, staande en liggende als het voorgaande aan de genoemde Trekvaart en Purmer ringsloot in wijk een numero twaalf; kadastraal gehucht Volendam sectie D numero twee en twintig".

De heer Teengs was sinds 1809 in gemeenschap van goederen getrouwd geweest met Agatha de Wit. Toen zij op 15 juli 1840 overleed moest de boedel met de vijf kinderen worden opgemaakt. Besloten werd om voorlopig alles bij hun vader in een hand te houden. In 1845 kwam het uiteindelijk wel tot een boedelscheiding. Het kindsdeel van de op ƒ 87.976,= ingeschatte boedel bedroeg ƒ 6598,20. Aan de zaagmolen werd een waarde van zesduizend gulden gegeven. De tweede zoon, Nicolaas Theodorus Teengs, kreeg "de Fortuin" toegewezen. Het resterende bedrag kreeg hij daarbij in contanten uitgekeerd.

Algemeen Handelsblad, 7 februari 1863
MONNIKENDAM, 5 Febr. In den vroegen morgen van dezer dag is in het naburig Edam de bliksem geslagen in den houtzaagmolens den Heer Teengs. Deze werd in korten tijd eene prooi der vlammen.

In de nacht van 4 op 5 februari 1863 woedde er een hevig onweer boven Noord-Holland. Het gevolg was brand in de Doopsgezinde kerk van Den Ilp, een watermolen bij Rustenburg (Tenbruggencatenummer 07017) en in de zaagmolen en loods van Teengs te Edam. Ook in de Zijpe verbrandde een (nog onbekende) watermolen.

Bron: Molens van Edam door drs. D.M. Bunskoeke, 1999. Uitgave Vereniging Oud Edam.