Molen De Locomotief, Koog aan de Zaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1866

/ 1867

verdwenen

1904

verplaatst

verplaatst naar

Zaandam-Oost (De Gekroonde Poelenburg (2e))

voorganger

Koog aan de Zaan (De Groene Jager)

geschiedenis

Met de bouw van De Locomotief werd hoogst waarschijnlijk in 1866 begonnen. De molen werd in opdracht van Gerrit Honig gebouwd als vervanger voor de paltrok De Groene Jager. Deze laatstgenoemde stond op de nominatie om te verdwijnen, omdat de spoorlijn Zaandam-Uitgeest precies over de molen heen was geprojecteerd. Eigenaar Gerrit Honig werd schadeloos gesteld, met het geld dat hij verkreeg liet hij iets ten oosten van De Groene Jager een nieuwe molen bouwen. Deze molen kreeg de toepasselijke naam De Locomotief. De vergoeding die Honig kreeg was schijnbaar nogal ruim. De nieuwe molen behoorde tot de grotere paltrokken in de streek en werd geheel lichtgroen geschilderd. Dit kwam slechts zelden voor bij dit type molen, omdat de schilderskosten er meestal niet om logen.
Omstreeks 1867 begon De Locomotief te zagen. Kort daarop werd De Groene Jager gesloopt.
Naast De Groene Jager en De Locomotief werkte Gerrit Honig verder met de kleine balkenzager De Tulp, die iets ten oosten van De Locomotief stond. Later werd het molenbezit van Honig nog uitgebreid met de Westzaandammer bovenkruier De Dikkert, die op de grens van Koog met Zaandam stond.
In 1894 vond de eerste modernisering plaats binnen de firma Honig. In dat jaar werd De Tulp voor afbraak verkocht. In de overgebleven onderbouw van de molen werd toen een kleine stoomzagerij opgericht. Deze functioneert schijnbaar zo goed, dat in 1896 ook De Dikkert het veld kon ruimen. De Locomotief bleef als laatste windmolen achter.
De Locomotief bleef tot 1904 in bedrijf. Daarna deed zich de kans voor om de molen gunstig te verkopen.
Op 11 december 1903 was in Zaandam-Oost de paltrok De Gekroonde Poelenburg van S. Prinze afgebrand. Het gelukte Prinze om De Locomotief te kopen. De Oostzaandammer molenmaker P. Ulle kreeg toen opdracht om De Locomotief af te breken en te verplaatsen naar de werf van De Gekroonde Poelenburg. Aldaar vond de molen een nieuw bestaan onder de naam van zijn voorganger. De molen bleef in Zaandam-Oost tot begin 1950 in bedrijf en kwam toen definitief tot stilstand. In 1961 werd de molen gekocht door de toenmalige gemeente Zaandam en afgebroken. Kort daarna werd er met de herbouw gestart op het erf van de in 1928 verbrande pelmolen De Grootvorst aan de Kalverringdijk. In 1963 draaide de molen voor het eerst op zijn nieuwe stiek.
Bij de overplaatsing werden enkele belangrijke kenmerken van de molen weg gerestaureerd. Zo verdween de oorspronkelijke getrapte weeg van de molen en moest het schilderwerk plaats maken voor de teerkwast. Bij de restauratie die momenteel plaats vindt (juni-september 2005) worden deze verdwenen kenmerken weer terug gerestaureerd.

Bronnen:
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 151
“Zaanse Windmolens” P.Boorsma 1939 blz. 136
“het Molenmagazine” nr.6 november 2003 R. Couwenhoven blz. 69-70
F. Rol, Zaandijk.