- naam
- Arkens
- modeltype
- Spinnenkop, grondzeiler
- functie
- poldermolen
- bouwjaar
- herbouwd
- 1973
- bedrijfsvaardigheid
- Maalvaardig
- bestemming
Waterververser voor plantsoenen
- adres
-
Leeuwarderweg ongenummerd
Franeker - Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
- Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
- Ten Bruggencate-nr.
- 10240
- oude dbnr.
- B69
- Meest recente aanpassing
- | Overig
Molen Arkens, Franeker / Frjentsjer
Franeker / Frjentsjer, Fryslân
b
locatie
- plaats
-
Franeker / Frjentsjer
- gemeente
- Waadhoeke, Fryslân
- kadastrale aanduiding
- Gemeente Franeker, sectie B, nr. 4428
- geo positie
-
X: 166380, Y: 577930N: 53.18792, O: 5.55746
- biotoopwaarde
- 1 (slecht)
- landschappelijke waarde
- Gering; de molen is na de overplaatsing 'ingehaald' door bebouwing en begroeiing.
contact en bezoek
- bezoek/postadres
-
Leeuwarderweg ongenummerd
Franeker - molenaar
- Rudi Kramer
- telefoon
- 06-23697037
-
r.kramer5@upcmail.nl
- social media
- open voor publiek
- ja
- open op zaterdag
- nee
- open op zondag
- nee
- op afspraak
- ja
- openingstijden
Als de vlag op de molen staat en op afspraak.
- toegangsprijzen
- winkelinformatie
- meelverkoop
- nee
- museuminformatie
- gericht op scholen
- ja
- informatie voor scholen
Graag na telefonische afspraak.
- bijzonderheden
- fietsroute
- fietsroute in de buurt van Arkens via fietsnetwerk.nl
constructie
- modeltype
- Spinnenkop, grondzeiler
- krachtbron
- wind
- functie
- romp
- Achtkante ondertoren
- kap
- Bovenhuis gedekt met verticale delen; kap gedekt met horizontale potdekseling
- inrichting
Houten vijzel Ø 0,86 m., met drie gangen.
- plaats bediening
- grondzeiler
- plaats kruiwerk
- middenkruier
- kruiwerk
- Zetelkruiwerk op onderzetel; kruihaspel.
- vlucht
- 11,24 m.
- vang
- Hoepelvang (metaal), uitgevoerd als trekvang.
- overbrenging
Bovenwiel 34 kammen
Bovenbonkelaar 18 kammen, steek 8,5 cm.
Onderwiel 28 kammen
Vijzelwiel 27 kammen, steek 9,3 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,96- hoogte
- wiekvorm
- Binnenroede dwarsgetuigd als vlinderwiek, met zelfzwichting aan beide zijden; buitenroede zelfzwichting met Oud-Hollandse voorzomen.
- wiekenkruis
-
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte Beijk 22 buiten 2020 2020 buiten aanw. 11,25 Brunia 63 binnen 1973 1973? binnen ? 11,25 Brunia 64 buiten 1973 1973 buiten 2020 11,25 Vaags 134 binnen 2006 binnen aanw. 11,25 - wiekverbeteringen
Deze molen was vanouds op de binnenroede met de merkwaardige 'vlinderwieken' uitgerust; deze bovendien voorzien van zelfzwichting. De buitenroede had 'gewone' zelfzwichting met Oud-Hollandse voorzomen.
Later, toen de molen buiten bedrijf was, zijn op beide roeden vlinderwieken aangebracht, zónder zelfzwichting.
Bij de herbouw als gevolg van de verplaatsing is die laatste versie opnieuw aangebracht (dus had deze molen daarbij acht zeilen nodig!).
In 2020 is de oude situatie met zelfzwichting op beide roeden hersteld, de binnenroede bovendien als vlinderwiek.- bovenas
-
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte Westra g.n. ? aanw.
verwijzingen
- allemolens.nl
- Kijk op allemolens.nl voor historische foto's en documenten van deze molen
- monument
- 15710
- inventarisnummer
- FR047
eigendom
- eigenaar
- Stichting tot behoud van monumenten in de Gemeente Franekeradeel
- eigendomsvorm
- Stichting
geschiedenis
- toestand
- werkend
- bouwjaar
-
onb.
- bedrijfsvaardigheid
- Maalvaardig
- bestemming
Waterververser voor plantsoenen
- afkomstig van
- omwentelingen
- geschiedenis
-
De spinnekopmolen genaamd 'Arkens' werd op deze plaats gebouwd in 1973 en kreeg toen de functie van ververser voor enige plantsoenvijvers; daarvoor stond de molen elders in de gemeente Franekeradeel in een voor Friese begrippen vanouds tamelijk diep bemalingsgebied.
Op zijn oude plaats was de molen allang buiten bedrijf en verkeerde rond 1954 in zeer slechte staat. Na aankoop door de gemeente Franeker volgde indertijd (ca. 1957) nog een restauratie waarbij de molen op beide roeden vlinderwieken kreeg. Gedraaid werd er nooit dus raakte de molen opnieuw in verval.
Vanwege uitbreiding van de dorpsbebouwing kon de molen niet gehandhaafd blijven. De verplaatsing die in 1972/73 plaatsvond betekende min of meer nieuwbouw.
De molen was op zijn oude plaats, nog in bedrijf, op de binnenroede lange tijd met de merkwaardige 'vlinderwieken' uitgerust; deze waren bovendien voorzien van zelfzwichting. Dit dwarsgetuigde systeem is indertijd bedacht door molenmaker Westra uit Franeker. De buitenroede had 'gewone' zelfzwichting met Oud-Hollandse voorzomen.
Na de restauratie van ca. 1957 waren er dus op beide roeden vlinderwieken en dan zonder zelfzwichting. Het was toentertijd puur om decoratieve redenen zo gedaan.
Na de overplaatsing heeft men, nu met ijzeren roeden, opnieuw op alle enden vlinderwieken aangebracht, evenwel nu met zeilen. Als gevolg waren daarvan acht stuks nodig!
Veel zeil was om een andere reden ook nodig, want spoedig na de verplaatsing en oplevering in 1973 werd nieuwbouw in de directe omgeving gerealiseerd; deze nam de molen direct weer de wind uit de (plastic) zeilen. De overplaatsing bleek op die manier nogal zinloos. Draaien deed men ook maar sporadisch.
Met de benoeming van een nieuwe molenaar en het kappen van enige bomen in de omgeving kwam een einde aan het nogal passieve bestaan van deze bijzondere spinnekop en daar bleef het niet bij: in 2020 heeft men de molen in het kader van een grote herstelbeurt ontdaan van het wiekenkruis; ook een deel van het bovenhuis was tijdelijk verwijderd.
Na herplaatsing van het bovenhuis is de vroegere situatie rond het wiekenkruis in ere hersteld, onder meer met het steken van een nieuwe buitenroede.
Tegenwoordig heeft deze molen een soortgelijk wiekenkruis als toen deze nog in bedrijf was, dus op de binnenroede vlinderwieken met zelfzwichting en op de buitenroede Oud-Hollandse voorzomen met zelfzwichting. Dit alles bediend met een zwichtstang die door de (holle) geconstrueerde ijzeren bovenas is aangebracht.
aanvullingen
- toelichting naam
De naam "Arkens" geldt een buurtschap in Franeker, evenwel staat deze molen daar niet en heeft daar ook in het verleden niet gestaan(!). "Arkens" lijkt voor alles dus foutief. Een andere naam kiezen?
- wetenswaardigheden
Eén van de weinige spinnekoppen met een achtkante ondertoren.
- unieke eigenschap
De enige met vlinderwieken uitgeruste molen van Nederland.
- literatuur
Jan Hofstra, 'De bijzondere spinnekop van Franeker', in: De Nieuwe Molenwereld 8 (2021) pp. 24 - 31.
foto's
- foto's
-
draag zelf bij
- teksten
- tekstbijdragen over deze molen insturen | Wilt u specifiek iets kwijt over een roede, as of motor, klik dan daar op het rode envelopje ✉︎ behorende bij het betreffende object.
- foto's
- foto's insturen