In 1753 kwam de molen aan Dirk en Beerentje Aukes. Gehuwd op 20 mei 1736 in de Jacobijner kerk te Leeuwarden. Waarschijnlijk waren Dirk en Beerentje in 1736 (mede) eigenaar van de molen op de dwinger van de Hans(Hantumer)poort geworden. In 1738 wordt Dirk Eilerts als burger ingeschreven in Dokkum, afkomstig van Grijpskerk, noodzakelijk om mee te doen in het verband van molenaars, de eerdere gilden.
Dirk overleed in 1771 en liet de molen na aan zijn weduwe Beerentje en haar zoon Auke Dirks.
Auke Dirks trouwt in 1772 met Lipkjen Jans. Auke is dan molenaar.
Beerentje Aukes is op 31-07-1778 begraven.
Rond 1780 vertrekken Dirk Aukes en Lipkje Jans naar Amsterdam.
Het lijkt erop dat Jurjen Matthijsen en Stijntje Jans mede-eigenaar van de molen zijn. Jurjen en Stijntje zijn getrouwd op 6 mei 1734. Jurjen is overleden in1779 gezien de uitvoering van zijn testament. Stijntje was toen al overleden.
Over de Hanspoortmolen geeft Hisgis Dokkum op basis van de Reeelkohieren het volgende overzicht. Daaruit zou je kunnen afleiden dat Mathijsen eerst eigenaar was en dat Eilderts dat in 1770 was. Een constructie waarin ze samen eigenaar waren is niet uit te sluiten.
Wie er tussen 1780 en 1806 molenaar was is nog onbekend.
Op een kaart van J. Smedema uit 1788 staat de Hanspoorter molen aangegeven als stellingmolen.
30-03-1812: Dagblad van het departement Vriesland
Men presenteert, publiek, by strykgeld, te verkoopen, een 'welbeklanten rogge en weit MOLEN, staande by de Hanspoort te Dockum, zynde een achtkant, het hok voorzien met twee paar steenen, molenaars! woning en verdere annexen. Wie hieraan gading maakt, kome, op woensdag, den 8sten april 1812, byde beschryving en opbieding, en, den 22sten april 1812, by de finale toewyzing: telkens des namiddags ten twee uren precies, ten huize van de wed. J. T. van der Werf, in het koffy-huis, op den Lagenweg, te Dockum.
In 1806 laat Hendrik Derks Muller (* 11 des. 1781), afkomstig van Kropswolde, zich inschrijven bij de Remonstrantse kerk in Dokkum en trouwt daar in 1810 met Fokje Jans van der Werff uit Dokkum. In 1811 is hij molenaar van de Hanspoortmolen en misschien de jaren daarvoor ook al. Hij staat ingeschreven in het Registres civiques op Lageweg C 124. De molen had nr. C 123 Waarschijnlijk was er in het begin een mede-eigenaar want op 26 mei 1812 kopen Muller en zijn echtgenote het laatste kwart van de molen c.s. voor f 1745,83. De tweetalige (Frans/Nederlands) acte is gedateerd op 13 november 1812 toen Napoleon nog onderweg was naar Rusland.
In de twintiger jaren sluit Muller diverse leningen af. Misschien ging het minder goed in het bedrijf. In de zomer van 1828 blijken Hendrik en Fokje verhuisd te zijn naar Groeve in Drente
06-09-1828:
Op 6 sept. 1828 verkopen de Mullers de molen met de woning c.s. In de acte staat dat Hendrik “zonder bedrijf” is. Kopers zijn Jacob Jans van der Werff, een jongere broer van Fokje, en zijn aanstaande echtgenote Kanke Alles Klaver. Jacob staat in de acte vermeld als molenaar. Gezien de woonplaats van de verkoper zou het best mogelijk zijn dat Jacob Jans de molen al een tijdje runde. Als geldschieters traden op Hendrina Geertruid Alles Suiderbaan en Maaike Suiderbaan als erfgenamen van Bote Suiderbaan (secretaris in Dokkum). Hendrik Muller is later “landbouwer “ in Kropswolde.
Koopakte met cessie
Betreft de verkoop van een molen te Dokkum, koopsom fl. 6.500,-
- Hendrik Muller te Groeve, gehuwd met Fokje Jans van der Werff, verkoper
- Jacob Jans van der Werff te Dokkum
- Kanke Alles Klaver te Dokkum
- Hendrina Geertruid Alles Suiderbaan te Dokkum
- Maaike Suiderbaan te Dokkum; en anderen
- Bote Suiderbaan, erflater
Bron: Toegangsnr.: 26, Inventarisnr.: 27021, Repertoirenr.: 150 d.d. 6 september 1828 (Bron www.Tresoar.nl zoekgegevens notariële archieven.)
30-04-1829: Op 30 april 1829 trouwden Jacob Jans van der Werff en Kanke Klaver (Bron huwelijksakte www.Genlias.nl)
In de volkstelling van 1830 staat bij Jacob Jans van der Werff als beroep molenaar vermeld.
In het kadaster 1832 (gebouwen, eigenaren en percelen) staat Jacob Jans van der Werf als eigenaar van de korenmolen en als molenaar vermeld (Bron www.hisgis.nl Dok A 622)
10-08-1832: Op 10 augustus 1832 kopen Jacob en Kanke van der Werff een tweede molen voor f 2112 de Groote Molen (nu: De Hoop) wijk D nr. 195 inclusief het bijhorende molenaarshuis van Jurjen Busch (molenaar te Dokkum) die als flankeur met het Eerste Batallon Fries Schutterij gelegerd is in Oirschat in verband met de 10-daagse veldtocht.
Jacob is niet lang in het bezit geweest van de molens. Op 27 april 1837 verkoopt hij beide molens aan Rinse Sinia (raadslid van dokkum) voor f 8500. Jacob Jans overleed twee jaar later op 19 juny 1839. Hij wordt dan niet meer molenaar genoemd maar “koopman, zeemtouwer en commissaris van de beurt- en trekschepen”.
18-06-1839: Op 18 juni 1839 overleed Jacob Jans van der Werff en werd de volgende rouwadvertentie geplaatst
25-06-1839: Leeuwarder Courant
"Heden overleed in den ouderdom van 37 jaren, mijn hartelijk geliefde Man Jacob van der Werff, in leven Koopman, Zeemtouwer en Commis- saris van de Beurt- en Trekschepen alhier. Ik verlies in hem en braven Echtgenoot en mijne 5 Kinderen, welke nog niet beseffen kunnen, wat zij verliezen, een zorgdragende Vader.
Dokkum K.A. Klaver
den 18 junij 1839 Wed. J. v.d. Werff"
(Bron www.archiefleeuwardercourant.nl)
In 1842 ging de Hanspoorter molen door brand verloren. Pogingen van de molenbouwer Gerrit P. de Boer om op die plaats een nieuwe molen te mogen stichten mislukten door tegenkanting van de omwonenden.
Bron: "Noord-Oost-Friese korenmolens en hun molenaars", W.T. Keune, 1970.
02-02-1842: Dagblad van 's Gravenhage
Te Dokkum is, in den nacht "tusschen den 26 en 27 Januarij, de pelmolen , toebehoorende aan de korenmolenaars van der Werf en Synje, staande op het bolwerk bij de Hanspoort, tot den grond gebrand. Ongeveer ten half twaalf ure werd het onheil ontdekt, eer men de noodige bluschmiddelen in werking kon brengen, stond reeds alles in lichte laaije vlam, die zoo hevig woedde, dat in minder dan een uur tijds, het-geheel in de asch lag, zonder dat iets van alles wat zich in den molen bevond, benevens eene aanmerkelijke hoeveelheid afgemalen graan, alle molenkarren , gereedschappen, enz., ja zelfs het mede zich daarin bevindende paard, heeft kunnnen gered worden. Gelukkig was de wind zoodanig, dat de massa vuur, van het rieten dak, waarmede de molen gedekt was, over de gracht naar buiten vloog, dewijl anders de aldaar in de nabijheid staande woningen zeer veel gevaar zonden hebben geloopen , dat ongeluk te deelen. Naar men zegt, zou de brand ontstaan zijn door het harde malen in den vooravond
04-02-1842: Leeuwarder Cournt
"DOKKUM, den 2 Februarij. Op Woensdag den 26 Januarij II., des avonds ten 11 ure, ontstond er brand in den molen van J.Gorter staande op een der bastions van den wal dezer stad, die door den hevigen wind zoodanig toenam, dat de molen in weinige oogenblikken in laaije vlam stond, en om 12 uren reeds geheel met de granen, kargereedschappen en paard eene prooi der vlammen was geworden; door den gunstigen stand des winds is overigens niet de geringste schade aan andere belendende gebouwen toegebragt."
(Bron www.archiefleeuwardercourant.nl)
03-02-1842: Dordrechtse Courant
"Te Dokkum is in den nacht tusschen den 26 en 27 Januarij, de pelmolen, toebehoorende aan de korenmolenaars van der Werf en Synje, staande op het bolwerk bij de Hanspoort, tot den grond afgebrand. Ongeveer ten half twaalf ure werd het onheil ontdekt, en eer men de noodige bluschmiddelen in werking kon brengen, stond reeds alles in lichte laaije vlam, die zoo hevig woedde, dat in minder dan een uur tijds, het geheel in de asch lag, zonder dat iets van alles wat zich in den molen bevond, benevens eene aanmerkelijke hoeveelheid afgemalen graan, alle molenkarren , gereedschappen, enz., ja zelfs het mede zich daarin bevindende paard, heeft kunnen gered worden. Gelukkig was de wind zoodanig, dat de massa vuur, van het rieten dak, waarmede de molen gedekt was, over de gracht naar buiten vloog, dewijl anders de aldaar in de nabijheid staande woningen zeer veel gevaar zouden hebben geloopen, in dat ongeluk te deelen. Naar men zegt, zou de brand ontstaan zijn door het harde malen in den vooravond. "
NB. Tussen deze artikelen bestaat er een verschil wie de molenaar was. Volgens de Leeuwardercourant was dat J. Gorter en volgens de Dordrechtse courant waren dat van der Werf en Synje. In de overlijdensadvertentie van Jacob Jans van der Werff staat molenaar niet bij zijn beroepen vermeld.
Uit overlevering weet ik dat zijn vrouw na zijn overlijden de tabakshandel van haar man voortzette. Zij rookte pijp om de kwaliteit van de tabak te kunnen keuren hetgeen voor die tijd zeer bijzonder was.
Een verkoopakte van de molen heb ik echter ook niet kunnen vinden. Ik vermoed dat de molen nog eigendom was van de weduwe van der Werff en dat Gorter de molenaar was. Dat kan het verschil in de namen tussen de beide krantenartikelen verklaren. De naam Synje in de Dordrechtse courant zegt mij niets. Duidelijk is wel dat het een achtkante koren- pelmolen en dat hij rietgedekt was.
Later stond op de plaats van de molen een gasfabriek en nu is het een speeltuintje voor kleine kinderen.
J.R.O.W. Keizer, Oldenzaal, 6 juni 2009.
NB. De naam Synje is de Friese vorm van Sinia. Zo wordt de naam Hania vaak uitgesproken als Hanje. Jan Alles Gorter was getrouwd met Sjoukje Sinia, een dochter van Rinse Sinia. Deze Sinia was raadslid in Dokkum en had heel wat bezittingen.De Sinia’s stammen uit een oud boerengeslacht in Noord-oost Friesland (“achter Dokkum”, zeggen ze in Fryslân). Jan en Sjoukje trouwden onder “huwelijkse voorwaarden”. Rinse Sinia werd eigenaar van de molens Hantumerpoort en De Grote Molen op het Zuiderbolwerk op 27 april1837 (akte Adrianus van Slooten, Tresoar, inventarisnummer 028026, aktenummer 00050). Zijn schoonzoon (uit oud molenaarsgeslacht) werd molenaar op de Hanspoort.
Jabik van der Bij, 23-12-2024
detail van kaart van J. Smedema 1744