Molen Het Vette Schaap,voorganger dbnr. 3051, Zaandijk

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1618

verdwenen

1791

door een storm verwoest

opvolger

Zaandijk (Het Vette Schaap)

geschiedenis

De eerste Zaanse molens werden doorgaans gebouwd op een erf aan de Zaan. Het Vette Schaap behoorde ook tot deze categorie. Het Vette Schaap was een van de eerste oliemolens die gebouwd werd binnen de Zaanstreek. Op 2 augustus 1618 verkregen Dirck Gerritsz., Pieter Jacobsz. en Claes Baertsz. uit Wormerveer, de windbrief van het Vette Schaap.
Op 21 januari 1642 verkocht Gerrit Pietersz., vermoedelijk de zoon van Pieter Jacobsz. het volgende:”een halve oolymolen en erff genaemt het Scheep met het huysgen en die roerende goerderen daerby, staende en leggende benoorden die Saendijck, belent ten noorden Aerian Pietersz. comsocijs en ten zuiden die meent (=het dorp Zaandijk)”. De helft van de molen werd toen gekocht door Jacob Arentsz. en Cornelis Jacobs, voor Fl.2975,-, wat een aanzienlijk bedrag was in die tijd. Op 8 mei van dat jaar ruilde Aerian Pietersz., die dus de rest van het Vette Schaap bezat, dit aandeel met Aris Pietersz. voor:”een halve volmolen min een twaelffde part, met die huysinge en erven voor Fl.1700,- bij die voorsz. gerechte daerop getaxeert”. Het betrof hier “de Koper Volmolen”.
In 1712 behoort het Vette Schaap toe aan de Zaandammer olieslager Jan Louwerensz. Louwen, die ook met de kleine oliemolen “de Windhond” aan de overzijde van de Zaan werkt. Op 20 juni van dat jaar liet hij het Vette Schaap tegen brand verzekeren bij een assurantiecontract. Kort daarna komen de molens in handen van zijn zoon Jan Louwen Jr.
Bij de oprichting van het olieslagerscontract voor ladingen op 14 juni 1727, laat Louwen de handelswaar van zijn twee molens hierbij tegen brand verzekeren. De molens zelf werd niet bij het OC verzekerd, Louwen had schijnbaar elders een goede brand assurantie afgesloten.
Jan Louwen Junior blijft tot 1757 werken met het Vette Schaap, in dat jaar komt de molen in handen van Claes Cornelisz. Honig. Deze laat de opstal van de molen op 28 februari van dat jaar tegen brand verzekeren bij het OC.
Van 1777 tot 1787 werkte het Vette Schaap voor de Zaandijker Jacob Breet, na zijn overlijden komt het Vette Schaap weer in bezit van de familie Honig, Adriaan Cornelisz. Honig werd de nieuwe gaandehouder van de molen. Naast het Vette Schaap werkte Honig met “de Koperslager” en “het Witte Paard”, respectievelijk gelegen in Zaandijk en Wormerveer. Ook had Adriaan Honig belangen in de papiermakerij, samen met zijn vader en broers bezat hij de papiermolens “de Jonge Voorn” en “de Oude Voorn” in Wormerveer en “de Hobbezak” in Zaandijk.
Op 7 januari 1791 werd het Vette Schaap getroffen door een windhoos. In een dagboek werd de ramp als volgt weergegeven:
“1791 den 7 jannuary heeft het Schaap op Zaandijk zeijn roede afgemaale tegen het lijf an van de moole de kap die kwam achterover maar niet er af maar na beij die waaren zeven steijle stikkent van de agt en na vervolg is de oude moole afgebrooke en ter na een nieuw gezet met spaan gedekt”.
De molen was dus tijdens de windhoos gaan draaien. Tijdens het draaien brak een roed, die vervolgens in het lijf sloeg. Door de enorme krachten van de draaiende molen en de windhoos, werd de kap naar achter gedrukt, waardoor 7 van de 8 achtkantstijlen zwaar beschadigd raakten. De schade was te groot om de molen te repareren, waarna Adriaan Honig besloot om de molen te laten slopen en er een nieuwe voor in de plaats te zetten.
Het nieuwe Vette Schaap was een grote achtkante bovenkruier, fraai van vorm, met een lijf dat was gedekt met spanen en een houten kap. Deze nieuwe molen zou tot het jaar 1911 blijven bestaan, daarna werd de molen afgebroken en verplaatst naar Wijdenes (NH), om daar als meelmolen te gaan werken. De molen kreeg daar de naam “de Stofmolen” en is tot op heden nog aanwezig.


Bronnen:
“de Zaende” 1e jaargang 1946 blz. 53-58
“Dat goede oude Zaandijk” G.Oosterbaan 1971 blz. 99/ 105
“Encyclopedie van de Zaansteek” 1991 blz. 330-331
“Zaanse Windmolens” P.Boorsma 1939 blz. 184-185
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz.165
“Het Olieslagerscontract” R.Couwenhoven 2002 blz. 17-22
“Gedenkboek van het olieslagerscontract” 1912
“de Windbrief” 9e jaargang 1980 nr.32 artikel T.Neuhaus over het Vette Schaap (uitg. Ver. De Zaanse Molen)
“Over molens der familie Honig” P.Boorsma 1939 blz.168-169


informatie F.Rol