Molen Het Fortuyn / De Fortuijn, De Rijp

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1623

verdwenen

1753

verplaatst

verplaatst naar

Westzaan (De Meier)

geschiedenis

Net als Krommenie was ook De Rijp vroeger een belangrijk centrum voor het bewerken van hennep. In het begin van de 17e eeuw waren er al tien hennepkloppers actief.

Het bouwjaar van Het Fortuin is niet gevonden. Wel is duidelijk dat dit omstreeks 1625 zal hebben gelegen. De molen werd voor het eerst genoemd in het jaar 1731. Op 16 mei van dat jaar werd Het Fortuin door zijn reders verkocht aan Jan Boon voor een bedrag van ƒ 360. Vermoedelijk liet Boon Het Fortuin verbouwen tot verfmolen.

Op 31 maart 1753 verkocht de weduwe van Jan Boon de molen voor ƒ 800 aan Pieter Letteur uit Westzaan. Deze liet de molen afbreken en herbouwen in Westzaan om zo als vervanger te dienen van zijn verbrande verfmolen De Meier. Echter nog voordat de molen daar was herbouwd, deed Letteur het geheel voor ƒ 900 over aan Willem Loots. Onder zijn beheer werd de molen hersteld.

Het verplaatste Fortuin bleef tot 1810 in bedrijf en werd toen gesloopt.

Bron: "De Zaende" 4e jaargang 1949 blz. 98-104.
F. Rol, Zaandijk.

- 14.5.1701 - De Rijp OR, inventarisnr: 6378 98-v:
Lobbrig Jacobs wed. van Garbrant Jansz verkoopt aan Louris Cornelisz 3/32 part van een hennipkloppersmolen "Het Fortuyn" en het huisje en alle toebehoren. Koopsom 85 gld.

- 2.2.1704 - De Rijp OR, * inventarisnr: 6378 155:
Claas Jansz Beets verkoopt aan Garbrant Jacobsz Groot 1/16 part in een hennepkloppersmolen genaamd "Het Fortuyn" bezuiden De Rijp. Koopsom 40 gld.
* inventarisnr: 6378 154:
Claas Jansz Beets verkoopt aan Teunis de Boer, oud schepen en vroetschap, 1/16 part in een hennepkloppersmolen genaamd "Het Fortuyn" bezuiden De Rijp. Koopsom 35 gld.
* inventarisnr: 6378 154-v:
Claas Jansz Bek verkoopt aan Cornelis Jacobsz Pau 1/32 part in een hennepkloppersmolen genaamd "Het Fortuyn" bezuiden De Rijp. Koopsom 65 gld.

- 22.2.1710 - De Rijp OR, inventarisnr: 6378 266
Louris Cornelisz, koopman, verkoopt aan Pieter Blau, koopman, 1/16 part in een hennepkloppersmolen "Het Fortuyn" bezuiden het dorp aan de Zuiddijk. Koopsom 48 gld.

- 30.1.1717 - De Rijp OR, * inventarisnr: 6379 163:
Garbrant Jacobsz. Groot, Cornelis Jacobsz. Pau en Pieter Jansz. Gelis, executeurs van het testament van Jan Teunisz. Yeves, verk. aan Pieter Jansz. Gelis, 1/12 part in de hennepkloppersmolen "Het Fortuyn" gelegen aan de Zuiddijk. De koopsom is 31 gld.
* inventarisnr: 6379 164:
Garbrant Jacobsz. Groot, Cornelis Jacobsz. Pau en Pieter Jansz. Gelis, executeurs van het testament van Jan Teunisz. Yeves, verk. aan Cornelis Jacobsz. Pau, 1/12 part in de hennepkloppersmolen "Het Fortuyn" gelegen aan de Zuiddijk. De koopsom is 30 gld.

- 9.4.1722 - De Rijp OR, inventarisnr: 6380 100:
Pieter Blau, verk. aan Pieter Gelis en Cornelis Pau, kooplieden, 1/16 part aan de hennipkloppersmolen "Het Fortuyn", gelegen aan de Zuiddijk. De koopsom is 32 gld.

- 10.4.1723 - De Rijp OR, inventarisnr: 6380 153:
Maartje Andries van der Lijn, verk. aan de gemene reders van de hennipmolen "'t Fortuin" 1/32 part in de molen, gelegen aan de Zuiddijk, bel. het land van Willem Beck O. De koopsom is 16 gld.

- 15.10.1727 - De Rijp OR, inventarisnr: 6380 359:
Jacob Pauw, boekhouder mede voor de gemene reders van de nagenoemde molen, verk. aan Cornelis Samson, 1/32 part in de hennipmolen "'Fortuyn" gelegen bezuiden het dorp in de banne, aan de zuiddijk. De koopsom is 16 gld.

- 16.5.1731 - De Rijp OR, inventarisnr: 6381 4:
Jacob Pau als boedelhouder en participant, Willem Bek en Fredrik Beets mede participanten en instaande voor de overige participanten der nagemelde molen, verk. aan Jan Boon de hennipkloppersmolen genaamd "Het Fortuin" met het huisje en verder toebehoren, gelegen bezuiden de Rijp aan de Zuiddijk. De koopsom is 360 gld.

- 31.3.1753 - OR De Rijp, inventarisnr: 6382 429:
Annetje van Hoorn weduwe van Jan Boon, voogd over haar minderjarige kinderen volgens testament dd 22-10-1722 gepasseerd voor notaris Egbertus van Cleef te Graft en Aldert Boon haar meerderjarige zoon, verkopen voor f 800,- aan Pieter Letteur te Westzaan een verfmolen genaamd "Het Fortuin", staande aan de Zuiddijk nabij het water van het Oudijk nr. 582. Het windgeld van de Rijp is afgekocht. De molen mag verplaatst worden naar Westzaan, met toestemming van Ed. M.H. Gecommiteerde Raden van de Staten van Holland.

Bron: Streekarchief Alkmaar.
W. van der Hoeven, 24 jan. 2008.
-----

Eigenaar: Krelis Pauw Jac.zn.
Herbouwd als verfmolen te Zaandijk.
Bron: Boer / archief Ten Bruggencate.
-----

Onze coördinaten, aan de oostzijde van de Zuiddijk tegenover de vm. Ouddijksloot, zijn niet geheel zeker, maar gebaseerd op de volgende vermeldingen:
- aan de Zuiddijk (diverse)
- bel. het land van Willem Beck O. (1723)
- nabij het water van het Oudijk (1753)
- het vervallen nummer 115 op de kadasterkaart 1811-1832.
Red.

De afbeelding komt uit het 6e kaartboek van de gasthuizen, Beeldbank Amsterdam, afbeeldingsbestand 010034000001_059.
-----

In 1623 zijn voor hennipkloppers in De Rijp drie windbrieven (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) verstrekt, namelijk op 23 januari twee windbrieven aan Dirck Pieter Thomasz. en Jan Willemsz., beiden van De Rijp, en op 9 juni één windbrief aan Willem Jansz. en Willem Claesz., van De Rijp. Voor alle molens bedroeg het windgeld 3 pond. Eerder is slechts één windbrief verstrekt voor een staartmolen in 1615, wat gezien onderstaande afbeelding niet deze grondzeiler zal betreffen. Latere windbrieven voor hennipkloppers zijn vertrekt na de vervaardigingsdatum van onderstaande kaart.

Geconcludeerd kan worden dat één van de drie windbrieven is verstrekt voor deze molen en dat als bouwjaar 1623 kan worden aangenomen.

Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens).