Molen De Mildheid, Krommeniedijk

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1616

verdwenen

1806

gesloopt

geschiedenis

De Mildheid werd gebouwd in 1616, op 21 maart van dat jaar kreeg Jacob Claesz Maten de windbrief voor de molen uitgereikt. De Mildheid was de tweede hennepklopper die in de ban van Krommenie werd opgericht.

Als eerste werd deze molen in een rederij gedreven. Op 22 juli 1657 werd er 1/16 part in de molen verkocht voor ƒ 160, aan wie dit werd verkocht wordt niet genoemd. Dat de molen al in een rederij werd gedreven blijkt ook uit de volgende transactie.

Op 11 januari 1658 verkocht Pieter Cornelisz Duijt het molenerf aan de reders van De Mildheid: “Pieter Cornelisz Duijt vercoopt aen de gemeene eijgenaren en participanten van de hennipcloppersmolen met de aancleven vandien genaemt de Miltheijt een erfgen, groot omtrent 27 roeden, agter de Horn, daer deselve molen op staet, belent ten Zuiden de vercooper, ten Noorden de gemeene vaersloot.” Het molenerf kwam voor ƒ 81 in bezit van de reders.

Niet alle eigenaren van De Mildheid waren ook daadwerkelijk zeildoekfabrikanten. Op 20 oktober 1673 sloten de gezamenlijke rolreders een contract waarin werd bepaald dat zij als eigenaar van de molen voortaan verplicht waren om hun hennep op deze molen te laten beuken. Na deze bepaling waren de lieden die puur en alleen in aandelen handelden verplicht om hun aandeel te verkopen, daar zijn niet aan deze nieuwe bepaling konden voldoen.

In 1736 vond er een conflict plaats tussen de aandeelhouders en de boekhouder. De aanleiding hiervoor was dat de boekhouder Claes Jasperse en enkele andere participanten het beukloon van 8 naar 7 stuivers per 100 pond wilden terugbrengen. Hiertegen kwamen de andere reders in verzet. Zij legden de volgende verklaring vast: “tesamen uijtmakende 't meerendeel der eijgendom aen de hennipcloppersmolen de Miltheijt' menende, dat deze maatregel streckende tot merckelijk nadeel van den molen was.” Het geschil werd later bijgelegd, Jasperse die aanvankelijk ontslagen zou worden kon aanblijven en het beukloon bleef gewoon 8 stuivers.

Op 6 juni 1797 werd de Krommenieër Gerrit van Leyden aangesteld als gaandehouder van De Mildheid. Hij zou voortaan de belangen van de molen en de rolreders behartigen. Een succes werd het niet, de Franse bezetting gooide roet in het eten.
De Franse bezetting bracht een zware economische crisis toe aan Nederland. Binnen de Zaanstreek kregen vooral de pellerij en de tabaksindustrie zware klappen te verwerken. Maar naarmate de bezetting vorderde, stonden er ook steeds meer papiermolens en houtzaagmolens stil. Vermoedelijk door het grote kapitaal dat de eigenaren van deze molens bezaten konden zij de slechte tijd overleven. Zo ook de hennepkloppers van de gezamenlijke rolreders. Voor De Mildheid gold dit niet. Door de onderlinge concurrentie konden de gaandehouders de molen niet meer in bedrijf houden. Op 1 mei 1806 werd de molen voor ƒ 350 aan de sloper verkocht.

Bronnen:
- “de Zaende” 3e jaargang 1948 blz. 299/ 359-361
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 204
- “Krommenie, zevenhonderdvijftig”, uitgave van Historisch Genootschap Crommenie 2001, blz. 120
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
F. Rol, Zaandijk.
-----

Bij een recent onderzoek in de transportregisters van Krommenie kwam ik voornamelijk eigenaren uit Krommeniedijk en De Marken (Marken – Binnen) tegen. Die kochten nooit parten van hennepkloppers op andere locaties in Krommenie.
Het erf lag in Krommeniehorn. Dat was het gedeelte vanaf de bocht in de Uitweg naar Krommeniedijk. In de zeventiende eeuw was Krommeniedijk uitsluitend de buurtschap bij de kerk in het huidige Krommeniedijk. De Horn maakt nu ook deel uit van Krommeniedijk. Het is het stuk van de Uitweg tot halverwege het dorpje.
Ron Couwenhoven, 24 aug. 2019.