Molen De Wolf, Jisp

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1710

verdwenen

1752

gesloopt

voorganger

Jisp (De Wolffsmolen of De Wolf (3e voorganger))

geschiedenis

De allereerste windmolen in de Zaanstreek stond in het dorp Jisp. Reeds vóór het jaar 1321 was deze molen daar al in bedrijf. In het laatstgenoemde jaar stierf Jan van Haerlem, gezegd van Bergen. Jan van Haerlem huurde de helft in deze molen van Graaf Willem III van Holland. Na de dood van Jan van Haerlem, kwam de gehele molen in bezit van Jan van Zaenden. Veel meer gegevens over deze eersteling zijn er niet bekend. In 1456 woei de molen om en werden zijn restanten gesloopt.
Op 20 mei 1457 kreeg Pieter Pietersz. toestemming van Philips van Bourgondië om een nieuwe meelmolen te bouwen op de plaats van de omgewaaide. Deze nieuwe molen kreeg de naam De Wolffsmolen en was ongetwijfeld een standerdmolen, net als zijn voorganger. In de boeken van de verponding, een soort grondbelasting, werd in 1553 vastgesteld dat de Wolffsmolen de enige molen was die Jisp toen bezat. Als eigenaars van de molen werden toen genoemd de gebroeders Jan en Arent Pietersz., jaarlijks moesten zij Fl.18,00 aan belasting betalen.
De Wolffsmolen maalde in die tijd graan voor de plaatselijke bevolking. Later werden de Jisper meelmolens, vier in totaal, gebruikt voor de beschuitbakkerijen, waarvan er net als in Wormer een aantal in Jisp stonden.
In 1620 was de Wolffsmolen dusdanig in verval geraakt dat hij moest worden gesloopt. De molen had schijnbaar een tijd lang werkloos gestaan. Op 16 juni 1620 kregen de beide Jispenaren Huybert Cornelisz. en Cornelis Pietersz. toestemming om een nieuwe molen op te richten, op de plaats van de gesloopte. Of deze nieuwe molen een standerdmolen of een wipmolen was is niet bekend. De nieuwgebouwde molen kreeg de naam “de Wolf” mee.
Zoals bij zoveel molens in die tijd, waren zij verdeeld in parten, die gretig verhandeld werden.
Op 31 juli 1677 verkocht Cornelis Dirksz. de helft in de Wolffsmolen voor Fl.960,- aan Jan Huijbertsz. Rier. Kort daarop stierf Jan Rier, want op 2 november 1679 kocht Aris Cornelisz., van de erven van Jan Rier, de helft in de Jisper meelmolens “de Oostermolen” en “de Wolffsmolen”, inclusief de molenerven. Aris Cornelisz. betaalde hier een bedrag van Fl.1550,- voor. De andere helft in De Wolffsmolen werd op 8 januari 1682 door de weduwe Rier aan Ares Pietersz. Nierop verkocht. Tevens kocht Ares Nierop ook de halve Oostermolen van de weduwe Rier, waarbij echter vermeld werd dat deze al een poos buiten bedrijf stond.
In 1692 was Ares Pietersz. Nierop nog steeds molenaar/ eigenaar van de Wolffsmolen. Het ging hem echter niet voor de wind, want op last van de gerechtsdeurwaarder werd op 6 november van dat jaar een half aandeel in de molen verkocht, omdat Nierop zijn belasting niet had betaald. Hierbij werd ook vermeld dat de Wolffsmolen er vervallen bijstond, maar wel nog steeds in bedrijf was. Hoe lang Nierop nog met de molen zou werken is niet bekend.
Wel is duidelijk dat omstreeks 1709 de oude vervallen Wolffsmolen in bezit was gekomen van de gemeente Jisp. In opdracht van de gemeente werd er naast de oude molen een nieuwe korenmolen gebouwd.
Op 29 april 1710 verkochten Floris Wil en Dirck Jansz. Groot, burgemeesters van Jisp, het volgende aan Jan Gerritsz.:”De korenmolen genaamd “de Wolf”, alsmede de goederen en gereedschappen bij deze molen behorende, staande in het Oosteinde aan de zuidzijde van het dorp voor 2280 caroli gulden tot XL groot het stuck.” Dit was de nieuw gebouwde molen, een achtkante bovenkruier. Bij deze koop was het volgende inbegrepen,”de oude vervallen coornmoolen, moolenwerff en materialen, die op de moolenwerff staen, staende ende leggende mede in ’t oost endt van Jisp voorsz. bij de hooge buurt genaemt.”
Toch werd de oude Wolffsmolen niet direct gesloopt, dit gebeurde pas tien jaar later. In een acte, gedateerd 4 mei 1720, werd hiervan melding gemaakt.
Op 24 april 1724 werd De Wolf voor Fl.2200,- gekocht door Pieter Dirksz. uit Wormer. Ook deze molenaar kwam in de problemen, want in 1727 moest hij geld lenen van zijn twee broers, waarbij De Wolf als onderpand diende, samen met het erf van de gesloopte Wolffsmolen.
Op 1 juni 1730 kwam De Wolf voor Fl.4500,- in bezit van Maerten Rijersz. uit Schagen (zie De Ruiter v/h de Zeemeeuw, Tenbruggencatenummer 00329 a). Naast de molen kocht Rijersz. ook een huis, erf en een laantje plus het erf van de gesloopte De Wolffsmolen.
In deze tijd werd de concurrentie voor de Wormer en Jisper beschuitbakkers steeds groter, vooral vanuit Amsterdam. Tussen de jaren 1740 en 1750 verdwenen dan ook nagenoeg alle meelmolens die deze twee dorpen rijk waren. De Wolf was de molen die de strijd het langst had volgehouden. In 1752 diende de laatste molenaar van De Wolf, Maerten Pietersz., een verzoek in bij de Staten van Holland om zijn molen te mogen afbreken. Op 13 november van dat jaar kreeg hij hiervoor toestemming en een geldsom van Fl.1000,-. Als voorwaarde voor de sloop werd gemeld, dat geen van de materialen die zouden vrij komen bij de sloop mochten worden hergebruikt voor de bouw van een nieuwe molen in Jisp.

Bronnen:
- “Molens te Jisp” J. Klopper 1992 blz. 5-9
- “het Dorp aan de rivier de Ghyspe” H.P. Moelker 1976 blz. 81-84
- “Zaanlandsch jaarboek” G.J. Honig en S. Lootsma 1934 blz. 155-156
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 196
F. Rol, Zaandijk.