Molen De Witte Dolfijn, Assendelft

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1799

verdwenen

1834

gesloopt

afkomstig van

Oostzaan (De Gorter of De Duitzak)

voorganger

Assendelft (De Witte Dolfijn (1e))

geschiedenis

Oorspronkelijk was de papiermolen “de Witte Dolfijn” afkomstig uit Westzaan. Aldaar was de molen in 1641 gebouwd als houtzaagmolen en kort na 1754 verbouwd tot papiermolen. Op 22 februari 1785 werd de molen in Westzaan geveild en gekocht door de Assendelver papiermakers firma Jan Smit & Zn.
De firma Jan Smit & Zoon, die ook wel bekend was onder de naam “de rederij der papiermolens”, werd door Jan Smit opgericht in het jaar 1779. In dat jaar kocht Smit de Assendelver papiermolen “de Bestevaer” en “het Assendelver Welvaren”. Met de aankoop van de Witte Dolfijn verkreeg de Firma Smit dus zijn derde molen. De firma Smit betaalde een bedrag van Fl.7325,- voor de molen en liet hem in de zomer van 1786 verplaatsen naar Assendelft.
Deze firma werkte o.a. met de papiermolens de Bestevaer en het Assendelver Welvaren. Later kwam hier nog de verfmolen “de Zalm” uit Nauerna bij. Nadat de Witte Dolfijn in gebruik was gekomen werd hij tegen brand verzekerd in het papiermakerscontract tegen een waarde van Fl.5500,-.
Op 16 juni 1798, ’s ochtends vroeg, raakte de molen door onbekende oorzaak in brand en werd hij geheel verwoest. Doordat de molen was verzekerd werd herbouw mogelijk. Hiervoor werd gebruik gemaakt van een tweede hands molen. Het betrof hier de Oostzaner pelmolen “de Gorter”, bijgenaamd “de Duitzak”, die door de malaise in de pellerij tot stilstand was gekomen. De oorlog met Engeland was hier de oorzaak van. Na deze klap, die vooral de pellerij treft komt de volgende, nl. de Franse bezetting.
Tijdens de Franse bezetting hebben bijna alle takken van de Zaanse molenindustrie het zeer moeilijk. De handel met de koloniën lag stil en het continentale stelsel van Napoleon verbood de handel met Engeland. Een groot aantal molens werkte in die tijd of halve kracht of met minder mensen, tegen het einde van de Franse bezetting, zo rond 1810 staan er zeer veel molens stil. Vooral onder de snuifmolens vallen zeer veel slachtoffers, maar er worden in en kort na die tijd ook veel oliemolens gesloopt.
De papiermolens van de firma Smit werken in het begin van de negentiende eeuw ook niet op volle kracht. Normaal werden de papiermolens door een man of veertig bemand, nu echter werken er maar tussen de 25 en 30 man. De aanvoer van lompen uit het buitenland stokte en de export van het papier naar de grote Noord Duitse steden stond stil. Nadat de Fransen waren vertrokken uit Nederland kostte het zeer veel moeite om de productie weer op het niveau van vroeger te krijgen. De firma Smit had “de Zalm” voor sloop verkocht. Het einde voor de Witte Dolfijn komt in 1834, in dat jaar werd de molen gesloopt.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 212
- “van Kluft tot Weel” A.Sol 1989 blz. 14-15
- “De molens te Assendelft” P.Boorsma 1942 blz. 38-39
- “De papiermolens in de provincie Noord-Holland” H.Voorn 1960 blz. 451-452/ 475-479
F. Rol
-----

13-12-1834: Opregte Haarlemsche Courant
"Uit de Hand te Koop:
Een achtkante MOLEN, met deszelfs KAP, hebbende 25 El, 1 Pal dragt, zijnde in de Kuip groot, binnenswerks 5 El, 2 Palm, het tweede Tafelement 8 El, 7 Palm, is van onderen wijd 10 El, alles Ned. Maat, en gebouwd in 1799.
Bijzonder geschikt voor alle Fabrieken, die door den Wind gedreven worden. De bovengemelde Molen thans uit elkander genomen zijnde, licht op eene zeer geschikte plaats om te kunnen vervoeren en zal voor eenen billijken prijs te bekomen zijn, dewijl des verkiezende het Bovenachtkant afzonderlijk zal kunnen gekocht worden.
Te bevragen bij Willem Klots, aan de Nauernasche-Vaart, bij Westzaan"