Molen Het Fortuin, Alkmaar

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1617

circa

verdwenen

1769

verbrand

geschiedenis

Eerdere referenties aan een molen op deze specifieke plaats dan 1642 (kaart) en 1647 (transactie), beiden zie onder, zijn niet bekend.

Er zijn echter voor Alkmaar maar drie windbrieven (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) verstrekt voor volmolens, waarvan twee aan de oostzijde van de stad. Waarschijnlijk is voor deze volmolen aan de westzijde van de stad dan ook de derde windbrief verstrekt:

Op 21 maart 1617 werd voor de erfpachtsom van 2 pond 10 schelling een windbrief voor een volmolen te Alkmaar, buiten de stad, in de jurisdictie van, verstrekt aan Claes Cornelisz. en IJsbrant Jansz., timmerlieden te Alkmaar.
Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens).
-----

Op onderstaande kaartuitsnede uit 1642 is het noorden rechts. De titel van de kaart uit de beeldbank het Regionaal Archief Alkmaar is "Caarte vande Egmondermeer Also de zelve bedijkt is An.o 1555 ende gemeten door Gerrit Dirksz. Langedijk Ano 1574 J.D. Soutman fecit ano 1642". Die laatste toevoeging is niet onbelangrijk want het zou raar zijn als een molen die pas in 1609 gebouwd was (de middelste oliemolen), op een kaart uit 1574 stond. Van links naar rechts aan de dijk van de Egmondermeer de nog bestaande Geestmolen, de oliemolen en de wipstellingmolen.
-----

Historisch kadaster Regionaal Archief Alkmaar kadastraal perceel D104:

1647, juni 7. Gerard Stuijlingh, Mr. Johan van der Nijenburch Jansz., Johan van Steenhuysen, Jacob van der Nieustadt, Niclaes Vrijburch, David van der Meer en Johan van der Nijenburch Gerritsz., schepenen in Alcmaer, verklaren dat Willem van Veen, mede namens zijn zuster, bij executie van 18 december 1646 en de daarop gevolgde authorisatie van 10 januari 1647 eigenaar is geworden van de windvolmolen met 2 woningen in de Egmondermeer, gelegen in de ban van Alcmaer, belend ten oosten de vaart naar den Hoeff, ten westen en noorden de stad, met daaraan nog een erve van 2 Berger roeden, welke molen c.a. hij op 19 januari 1647 heeft verkocht aan Abram Lenertsz., Andries Jansz. en Mies Jansz., seemleertouwers, die daarop brieven van decreet verzocht hebben. Zij verklaren dat Willem Jansz. en Salomon Allertsz. van de eigendom van de molen c.a. vervallen zijn en dat de voornoemde kopers ingevolge de voorgaande executie hun eigendom rustelijk en vredelijk zullen bezitten. Met 7 zegels. Inv. nr. 1690.
Bron: Inventaris stadsarchief Alkmaar 1254-1815, deel 2. Regestenlijst 1254-1810.

1669.07.23: testament Aris Symonsz, volmolenaar aan de Woggelumsbuurt, getrouwd met Neeltje Reyers (ONA 274-124).

Verpondingen: de Wognummerbuurt, Pelmolen zonder woonhuis (alsoo datzelve onder de Egmondermeer verponding betaalt) tax f70, later veranderd in f150 (oude verp. was f7.10). Afgebrand en 1769.06.15 op nihil.
1730:Cornelis Jansz f5.17 (dus 1/12 en niet 1/15?). Later verhoogd met f4.3. In 1769 afgevoerd (bron: RAA, SA 743 / 741 Vp2553).

Ten Bruggencate noemt overigens ook als eigenaar Cornelis Sasker Jzn. (zie boven, 1730). In het personenregister van het RAA is de eerste vermelding van Cornelis Jansz Sasker 1722 (bruidegom), de laatste 1740 (overledene).

1744.05.07: Jacob Gerritse Kiest, Beroep: molenaar (Bron: SA 776-B), Mutaties kohier zout en zeep, ingaande april 1745. Buiten Geesterpoort op Woggelummerbuurt: Cornelis Smit, pelmolenaar aan de molen gen. 't Fortuyn, gesteld op kwart kapitalist.

Suggereert deze wat raadselachtige omschrijving suggereert dat in april 1745 de eigenaar / molenaar wisselde van Kiest naar Smit?

1769: Lijst van afgebrande en geamoveerde gebouwen 1750-1793 opgemaakt i.v.m. kwijtschelding verponding: pelmolen, afgebrand (bron: RAA, SA 746, Vp2553).
-----

De pelmolen Het Fortuin van molenaar Cornelis Mus alias Smit werd op 24 april 1769 door een felle brand geheel in de as gelegd. Zijn vrouw, Neeltje Cornelis, vroeg daarna het stadsbestuur om hulp omdat ze geen inkomsten meer hadden. Daar kwam nog bij dat zoon Bartholomeus wegens diefstal uit de stad verbannen was, de dochter "met een soort van lichthoofdigheid en somwijlen zeer weinig verstand is bezogt", en dat de echtgenoot radeloos was geworden en er vandoor was gegaan....

Bron: "De industrie- en korenmolens van Alkmaar", door Leo den Engelse en Pieter Schotsman +, in "Alkmaar op de Wind", 2007.