Molen Kitmansmolen / De Strooijonker, Alkmaar

Alkmaar, Noord-Holland
v

korte karakteristiek

naam
Kitmansmolen / De Strooijonker
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
zaagmolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
06651 f
oude dbnr.
V2363
Meest recente aanpassing
media-bestand
Molen 06651 f Kitmansmolen / De Strooijonker (Alkmaar)
Fragment kaart van J. Heymenberg (1670-1672)

locatie

plaats
Alkmaar
plaatsaanduiding
Zeglis
gemeente
Alkmaar, Noord-Holland
streek
Alkmaar
kadastrale aanduiding 1811-1832
Alkmaar F (1) 7 A. Graftdijk, houtkoper, & Consorten
geo positie
X: 112972, Y: 515215
N: 52.62284, O: 4.76655

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
achtkante bovenkruier
plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
afgebroken
geschiedenis

Op 29 april 1607 werd aan de houtzagersmolen tussen de Ruyters tuin (Ruitertuin) en de papiermolen toegestaan een vaart door de trekweg te schieten, mits tot zijn kosten te leggen en onderhouden een bruggetje als bij de Ruyters tuin.
Bron: Alkmaar en zijn geschiedenissen, kroniek van 1600-1813, W.A.Fasel.

Waarschijnlijk is de toestemming van 29 april ter voorbereiding op het feitelijk verplaatsen van de molen.

Heindrick Cornelisz, "meester van de saechmolen", koopt op 9 augustus 1607 een stukje land ten zuiden van het Zeglis. Hij dient bij de Alkmaarse vroedschap het verzoek in om zijn molen te mogen verplaatsen.

Herkomst van de molen: Op 15 augustus 1602 werd de (op het initiatief van Cornelis Cornelisz, de Uitgeester uitvinder van de zaagmolen, gebouwde) houtzaagmolen ten noorden van het Zeglis verkocht aan Cornelis Heijndrick Gerritsz van Assendelft, zonder twijfel dezelfde persoon als de aanvrager van onderstaande windbrief. Deze Cornelis Henricxz. zal de vader geweest zijn van bovengenoemde Heindrick Cornelisz.

-----

Op 12 mei 1611 werd voor de erfpachtsom van 2 pond 10 schelling een windbrief (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) voor een houtzaagmolen te Alkmaar, aan de oostzijde van de stad, verstrekt aan Cornelis Henricxz., van Assendelft.
Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens).

Het valt op dat de windbrief vrij lang na 1607 komt. Een andere zaagmolen is hier dan echter niet bekend dus het betreft wel deze molen. Waarschijnlijk werd ervan uitgegaan dat de verlening van het octrooi voor de houtzaagmolen op de eerste standplaats in 1593 tevens het windrecht omvatte, wat nog eens met zoveel woorden werd bevestigd bij de verkoop in 1602.

-----

In 1628 verkoopt Neel Sijmons, de weduwe van Heyndrick Cornelisz, de houtzaagmolen met erf ten zuiden van het Zeglis.
De molen is in de Alkmaarse transportaktes nog lange tijd te volgen, onder meer als eigendom van de houtkopersfamilie Kit, vandaar de naam Kitmansmolen. In 1659 duikt hij voor het eerst op met de naam "Strooijen Jonker".
-----

Uit het historisch kadaster van het RAA (perceel F7 en F8) volgt:

Verpondingsregister (RAA, SA 743 / 741, Verp. Vp2555): Zeglis ZZ: houtzaagmolen, met woning en schuren tax f100, later veranderd in f200 (oude verp. was f6.10 en de schuur f3)

1730: Reyer Klaasz Kit f8.7 Hierna verhoogd met f5
1779: Dirk de Witt, Jan de Wit Dz, T.H. Blom Adrz f13.7

29-12-1797: Publieke verkoop van o.a. houtzaagmolen De Stroojonker samen met houtkoperij het Noordsche Bosch aan Barend Groenendijk voor f6599. Daarna in gebruik bij Aris Graftdijk.

 

13-12-1808: Oprechte Haarlemse courant

Cornelis Stroo, Makelaar, zal op Vrijdag den 23 December 1808 in de Nieuwe Doelen, binnen Alkmaar, presenteren te Verkoopen: Een agtkante Houtzaagmolen, genaamd De STROOIJ-JONKER, met deszelfs Houtloozen, Zaaglesbok, Knechts-Woningen, Schuitenhuisen verdere aanhoorigheden, staande en gelegen aan het einde van het Zeg.... bij de Alkmaarder Veert, buiten de Boompoort der Stad Alkmaar; nader onderrichting bij gemelde Makelaar.

 
07-12-1826: Overdracht bij akte van scheiding van een houtzaagmolen met houtloodsen, schuren, knechtswoningen enz. buiten de Boompoort in het Overdie, uit de boedel van wijlen Aris Graftdijk, koopman te Graft aan Aris Graftdijk, koopman te Alkmaar (bron: RAA, Secr.archief 1402). 

1829: Een houtzaagmolen gelegen buiten de Boompoort, genaamd De Stroojonker, toebehorende aan den Heer A. Graftdijk, is een bovenkruyer gebouwd in hout en gedekt met riet, hebbende 68 voet vlugt, werkende met 3 ramen en 2 sleden en spanzagen ter lengte van 5 1/2 a 6 voet; is goed gebouwd, wel onderhouden, gunstig gelegen en in gebruik bij den eigenaar voornoemd. Derzelver zuiver inkomen is begroot op f300 (Bron: RANH, Grondbel. 83, Alkmaar Tabel nr.5 klassificatie).

01-08-1843: in het Schelvisje verkocht aan H. Zadijs voor f2255 (Bron: C.W.Bruinvis, De molens van Alkmaar, p.38-39).
-----

Op 24 januari 1845 wordt de molen, dan nog steeds een houtzaagmolen onder dezelfde naam Strooijonker, geveild door notaris J. Eijken te Purmerend, en verkocht aan Willem Jan Swart, koopman te Kampen.

Ter herinnering aan de molen liggen op industrieterrein Overdie nu nog de Kitmanstraat en de Strooijonkerstraat.

aanvullingen

trivia

Op de afbeelding is het gezicht te zien vanaf de Schermerringdijk met een schip op de Ringvaart, en de molens op het Zeglis. In het verschiet (om de bocht van het Zeglis) molen de Strooijonker, rechts daarvan De Kievit op de hoek van het Zeglis, verderop Oudorp.
-----

Op het schilderij van het Zeglis uit het Stedelijk Museum Alkmaar is de zaagmolen De Kitmansmolen prominent links in beeld. Op de voorgrond verder rechts van het midden zaagmolen De Bestevaer en helemaal rechts oliemolen De Hercules. Rechts achter de Kitmansmolen de poldermolen van de polder Overdie. Middenachter de korenmolens op de zuidelijke wallen van Alkmaar.

Het schilderij is te dateren voor 1698. In dat jaar is zaagmolen De Bestevaer (hier nog met een stapel boomstammen voor de molen) omgebouwd naar of vervangen door pelmolen De Coning Salomon. Zaagmolen De Karn (bouwjaar 1622, stond tussen de poldermolen en de Bestevaer) staat niet meer op het schilderij, opvolger pelmolen Het Lam (uit 1698) is nog niet gebouwd.