Molen Westerkogge, bovenmolen, Hoorn

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1541 - 1544

circa

verdwenen

circa 1879

1875 - 1879 gesloopt

geschiedenis

Polder De Westerkogge, Berkhouter molens

Na lange tijd via natuurlijke afwatering de polder De Westerkogge te hebben kunnen drooghouden, liet het bestuur in 1541 de twee eerste schepradmolens bouwen bij De Hulk. Deze maalden het polderwater via de Westerkoggesluis op de Zuiderzee.

Omdat de polder in 1544 geen toestemming kreeg om bij Avenhorn (zie Tenbruggencatenummer 02617 f) twee molens te plaatsen, werd in plaats daarvan kort daarna een derde schepradmolen aan de molenkolk bij De Hulk gebouwd. In 1583 werden alsnog twee schepradmolens bij Avenhorn gebouwd, klik hier voor informatie. En in 1628 werden nog twee schepradmolens bij Hoorn toegevoegd, klik hier voor informatie.

Vanaf 1634 is er sprake van een molengang bij De Hulk. In 1638 wordt vermeld dat er twee ondermolens en een bovenmolen in bedrijf waren. De bovenmolen was voorzien van twee schepraderen, een hoog en een laag, zodat hij bij eb ook als extra ondermolen kon dienen. In zijn Groot Algemeen Molenboek uit 1761 beschrijft Johannis van Zyl zo'n opstelling, overigens zonder te melden dat die bij De Hulk in bedrijf was.

Gedurende de periode 1684 tot 1743 werd geregeld water geloosd op westelijk gelegen naburige polders. Dit ging in het begin wel heel makkelijk: het water liep eenvoudig over de slecht onderhouden kades heen! Later werden er akkoorden gesloten over het overnemen van water.

In 1752 begon het scheprad van de kleine westelijke molen aan vervanging toe te raken. In 1754 werden de oostelijke ondermolen en de bovenmolen vervijzeld. De westelijke ondermolen was in slechte staat en werd in 1755 voor sloop verkocht omdat de vijzelmolens voldoende capaciteit hadden.

In 1817 werd er vanwege peilverlaging toch opnieuw een derde molen bij De Hulk bijgebouwd. Deze kwam in bedrijf op 25 november 1817.

Op 11 januari 1853 verbrandde de oostelijke ondermolen tijdens onweer, hij werd weer hersteld. De vijzel van de bovenmolen werd toen meteen verlengd. In 1860/61 werden de beide andere vijzels verlengd in verband met peilverlaging.

In 1867 werd een stoomgemaal aanbesteed, dit kwam in 1869 in bedrijf. In 1875 werd een groter gemaal gebouwd en werd de eerste molen bij De Hulk verkocht. In 1878-1879 werden de beide andere molens verkocht en afgebroken. Op 28 november 1882 verkocht het polderbestuur "de onlangs ingepolderde en in cultuur gebrachte Molenkolken en Gronden van de geamoveerde Watermolens te Berkhout." (P.C. 8 nov. 1882).

In 1936 geschiedde de bemaling van de Westerkogge door een compound stoommachine van 137 i.pk met centrifugaalpomp, met 150 m3 opbrengst per minuut, en een elektromotor van 200 pk met centrifugaalpomp, opbrengst ca. 100 m3 per minuut.

Bronnen:
- "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", Mr. G. de Vries Azn., 1864.
- "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", derde uitgaaf, D. Kooiman, 1936.
- "De Veenhoop", G.J. Borger, 1975.
- Artikel in Molinologie" Nr. 7, 1997, door Leo den Engelse & Pieter Schotsman.