Molen Het Kloen, Koog aan de Zaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1706

geplaatst

verdwenen

1791

gesloopt

afkomstig van

Assendelft (Het Kloen)

geschiedenis

De pelmolen Het Kloen was een oorspronkelijk uit Assendelft afkomstige oliemolen. Het bouwjaar van de molen is nimmer gevonden, hij kwam daar voor het eerst naar voren in 1647. Op 1 augustus 1706 werd de molen gekocht door Jacob Claesz. Cuijper c.s. In opdracht van de nieuwe eigenaren werd de molen in Assendelft afgebroken en verplaatst naar Koog aan de Zaan. Op zijn nieuwe standplaats werd de molen ingericht als gerstpelmolen. Vreemd blijft echter dat Cuijper en zijn nazaten nog tot het jaar 1733 de verponding (een soort onroerend goed belasting) aan de gemeente Assendelft moesten betalen. Jaarlijks was dit Fl.9,00.
Jacob Cuijper was al een poosje actief in de pellerij, in 1694 had hij samen met 2 compagnons de pelmolen De Sint Jacob laten bouwen, ook op de Koog.
Op 31 januari 1708 werd het volgende geveild, “Een stukje land, genaemt dat kalffmat op en beoosten de Saerdammer Watering....leggende achter de nieuwe pelmolen 't kloen, op de Coogh, belent ten Noorden de Weelsloot.”
Op 9 januari 1712 liet Jacob Cuijper zijn twee pelmolens tegen brand verzekeren in een assurantiecontract.
Omstreeks 1720 kwam Het Kloen in handen van een van Cuijpers zonen, te weten Cornelis Jacobsz. Kuijper. Zijn broer werd in die tijd eigenaar van De Sint Jacob.
Het Kloen zou het merendeel van zijn bestaan blijven pellen voor de familie Kuijper. Op 30 augustus 1782 verzekerde de weduwe van Jacob Kuijper Het Kloen tegen brand voor een bedrag van Fl.3000,-. Zij zou de laatste telg uit de familie Kuijper zijn die met de molen werkte.
Op 10 februari 1783 was de Het Kloen het eigendom van Frederik Aal. Aal zou maar kort de scepter over Het Kloen zwaaien, want op 4 september van dat jaar deed hij de molen over aan Hendrik Gruys. Deze liet de molen op zijn beurt tegen brand verzekeren. De verzekerde waarde van de molen bedroeg toen Fl.4500,-.
Tegen het einde van de achttiende eeuw ging het zeer slecht met de Zaanse pellerij. De oorzaak hiervan is terug te vinden in de roerige tijd waarin de republiek Holland verkeerde. De patriotten, de verloren vierde Engelse oorlog en het conflict met Pruisen hebben de handel geen goed gedaan. Ongetwijfeld heeft de overzeese handel in deze jaren een zeer gevoelige klap gehad, wat in de Zaanstreek als het oudste en grootste industriële gebied van West-Europa zijn weerslag heeft gehad.
In 1788 werd de brandverzekering van Het Kloen met maar liefst Fl.1500,- verminderd. Mogelijk was de molen toen al definitief tot stilstand gekomen. Het einde van deze molen kwam in 1791. In dat jaar werd de molen voor afbraak verkocht en verdween hij door sloop van de Koog.
(zie ook www.duizendzaansemolens.nl)

In zijn boek “Zaansche Windmolens” uit 1939 schreef Pieter Boorsma nog het volgende neer betreffende de naam van de molen.
“Kloen = een ander woord voor kluwen (touw, garen, wol, enz.) maar heeft in het Zaansch ook de beteekenis van : flink, forsch, stevig ; inzonderheid ten opzicht van een goed “uit de kluiten gewassen meisje”. Daarvan werd ( en wordt nog wel) gezegd: “het is een kloen van ’n meid, of, dat is een stevige kloen.”
De molen, die men dezen naam had gegeven zal dan ook wel tot de grootere onder de oliemolens behoord hebben, dat hij dienst kon doen als pelmolen is daarvan het bewijs.”

Bronnen:
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 154
“Zaanse Windmolens” P.Boorsma 1939 blz. 98
“De molens te Assendelft” P.Boorsma 1942 blz. 19-20
“de Zaende” 3e jaargang 1948 blz. 151-159
www.duizendzaansemolens.nl R.Couwenhoven
F. Rol, Zaandijk.