Molen Sint Joseph, Kreijel (Ospel)

geschiedenis

toestand

werkend

bouwjaar

1840

bedrijfsvaardigheid

Maalvaardig

bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

omwentelingen

geschiedenis

In 1839 richtte Jan Mathijs Breukers een verzoek tot het provinciaal bestuur voor de bouw van een windgraanmolen te Nederweert. Breukers was niet de enige eigenaar: de molen werd voor rekening van negentien boeren gebouwd, die ieder voor 1/20 deel eigenaar werden. Later werd deze molen om die reden ook wel 'de boerenmolen' genoemd. 
In 1840 kwam de forse stenen bergmolen met zijn ruime zolders in bedrijf. Een windwijzer, die vroeger achter op de kap stond, gaf dit jaartal aan.
Bij de bouw zijn onderdelen van een gesloopte molen gebruikt: als draagbalken van de kapzolder zijn oude voeghouten toegepast. Ook andere balken hebben, getuige hun littekens, eerdere functies gehad.

In 1852 vroeg Breukers toestemming aan het provinciaal bestuur voor de bouw van een stoommolen als hulpgemaal. Deze stoommolen, die als graan- en oliemolen was ingericht, werd evenwel in 1859 weer stilgelegd.

Ook in 1852 werd de molen (deels) op naam van Johannes Stoutemans, landbouwer in Ospel, geplaatst, die toen voor 2/20 eigenaar werd. De overige deelgenoten, met uitzondering van Breukers, bleven mede-eigenaar. Zij verkochten de windmolen in 1866 aan Mathijs Geussens, hoefsmid, herbergier en landbouwer in Nederweert, die bij de molen een woonhuis liet bouwen.

In 1884 werd de molen met aanhorigheden gekocht door Reinier Joosten. Hij was landbouwer van beroep, alsmede exploitant van de molen. Bij boedelscheiding in 1892 werd Peter Jan Joosten, wonende op Kreijel, eigenaar. Hij overleed reeds op jeugdige leeftijd en liet een vrouw en een minderjarige dochter, Anna Maria Gertruda genaamd, achter. Joosten liet tijdens zijn leven een grote kazemat in de molenberg bouwen voor het onderbrengen van de zuiggasmotor, de gasgenerator en de kolenopslag.
Het aan de voorzijde van de steenzolder gelegen koppel stenen werd voorzien van een aandrijfas en een haakse kamwiel-overbrenging op de steenspil uitgevoerd met kroonwielen.

In 1909 verkochten de erven Joosten de molen met huis aan Leo van Heugten. Van Heugten bleef tien jaar op de molen, waarna Peter Jan Mathijs Janssen in 1919 eigenaar werd. Janssen breidde het bedrijf op Kreijel in de loop der jaren verder uit en verving onder andere de zuiggasmotor door een elektromotor, die op de luizolder stond.
In het midden van de jaren '20 liet Janssen de binnenroede door molenmaker Quist uit Nijmegen van zelfzwichting voorzien; hierbij werd ook de as doorboord. Op de steenzolder stond in de vooroorlogse jaren nog een koekenbreker met een houten frame. De aandrijving vond door een stalen as met een riem plaats. De as was voorzien van een sterwiel, dat in de kammen van het spoorwiel kon worden geschoven. In 1959 kochten Frans, Harrie en Guillaume Janssen de windmolen van hun vader over.

De drie windmolens, staande in de buurtschap Kreijel en het kerkdorp Ospel, bleef totale vernieling door de Duitse Sprengkommandos bespaard. De door beschietingen opgelopen schade werd in de tweede helft van de jaren veertig door de molenmakers Adriaens uit Weert hersteld. De St. Josephmolen kreeg toen een nieuw Engels kruiwerk onder de kap. De kap en het gangwerk werden hersteld en de wieken voorzien van het stroomlijnsysteem Van Bussel.
Het binnenwerk heeft als bijzonderheid de tot op de vloer van de steenzolder lopende koningspil, een constructie overigens, die bij overkruien van de kap problemen kan geven.
Buiten valt de ommuurde molenbelt sterk op: deze is vrijwel steil, dus zonder taluds. Om te voorkomen dat deze muur het kan begeven, zijn enkele steunberen aangebracht.

In het begin van de jaren zestig begonnen grote veranderingen op veevoedergebied vaste vorm te krijgen en het leek er aanvankelijk op dat ook de St. Josephmolen zou worden ontmanteld. De drie gebroeders Janssen, die de windmolen van hun vader hadden overgenomen en handel dreven onder de firmanaam M. Janssen & Zn. wilden de productie van veevoeders uitbreiden en in de molen opslagsilo’s onderbrengen. Uiteindelijk vonden deze plannen geen doorgang.

Hoewel de molen omstreeks 1970 in een slechte staat verkeerde, werd toestemming tot restauratie gegeven. In plaats van de bouw van hoge silo’s bij de molen werd een oplossing gevonden in de plaatsing van lage plaatijzeren silo’s bij het bedrijfsgebouw, waarin het maal- en mengproces plaatsvindt en de eindproducten werden opgeslagen en verhandeld.

De omvangrijke restauratie werd in de jaren 1978 en 1979 uitgevoerd door de firma Gebr. Adriaens uit Weert. Daarmee was toen de laatste windmolen van Nederweert, die eventueel nog een maalfunctie kon hebben, gered (de molen op Roeven was nog niet in beeld). 
De restauratie betrof het staande werk, zoals romp, steunmuur (die de molenberg dus geheel omgeeft) poort, deuren en ramen, kap met windpeluw, spruiten en staart, zolders met trappen en verder de maalinrichting.
Op 14 juli 1979 werd de restauratie met een feestelijke opening afgesloten.
Het was die dag tevens 25 jaar geleden, dat de Gebr. Janssen het bedrijf van hun vader hadden overgenomen. De Firma Janssen Veevoer zorgt nog steeds (net als vroeger) voor maalgoed op deze molen.