Molen Groote Zonzeelsche polder (2e), Hooge Zwaluwe

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1830

1866 verbrand en hersteld

verdwenen

1922

voorganger

Hooge Zwaluwe (Zonzeelsche watermolen (1e))

geschiedenis

HELKANT – Sommige plekken in het landschap laten hun verhaal maar moeizaam los. De Zonzeelse watermolen herontdekt. Met dank aan Martin Baselier, oud-bewoner van Helkant en op seniorenleeftijd geëmigreerd naar Breda. „Het gekke is“, zegt Baselier, „dat ik de foto van die molen al jaren had liggen, alleen wist ik niet dat het de watermolen was die halfweg Hooge Zwaluwe en Helkant stond. Dat kwam ik later achter, dankzij Ton Meesters uit Breda, voorzitter van de Vereniging De Westbrabantse Molens. Meesters kent alle molens van Nederland, ook de molens die verdwenen zijn. Hij wees me op die foto en toen ben ik verder gaan zoeken in archieven.“

Baselier is een al even fervent verzamelaar van ‘molengeschiedenis’. In alle Brabantse dorpen stond vroeger wel een korenmolen. Watermolens is een ander verhaal. Die stonden alleen op plaatsen waar het water problemen gaf, dus waar het water uit de laaggelegen polders gemalen moest worden. Tegenwoordig gebeurt het met elektrische gemalen.

Ooit stond aan de rand van de Groote Zonzeelsche Polder een molen die ongeveer de helft van de polder bemaalde. De molen stond ‘aan de boezem’ in de Helkant, onder Hooge Zwaluwe. Met twee schoepraderen maalde de molen het water uit de polder in de boezem.

Die boezem was een binnenmeer van vijftien hectare waarvan de noordelijke oever zich uitstrekt totaan de plek die in de volksmond het drenkelingenkerkhof wordt genoemd omdat er ooit op de oevers van het Hollandsch Diep aangespoelde schipbreukelingen waren begraven.

Baselier: „De Zonzeelse Polder lag laag en was dikwijls drassig. Er was geen goede afwatering. Daarom moest er in 1801 een molen komen. Toen besloot men ‘op een half uur afstand ten zuiden van Hooge Zwaluwe een watermolen te bouwen’. Of daar eerder molens hebben gestaan, weten we niet. Door blikseminslag brandde de molen nog vóór 1830 een keer af, maar hij werd herbouwd. Dat kostte f13.800 gulden. (op 12 augustus 1866 werd de molen wederom geheel door brand verwoest) De molen deed dienst tot 1885. Hij is eigenlijk de voorloper van het gemaal Zonzeelsch Redding dat, nu als woonhuis, nu nog steeds in Hooge Zwaluwe staat.“

De Zonzeelse watermolen maalde het polderwater uit de sloten uit op de boezem. Vandaar ging het water richting de uitwateringssluis in Hooge Zwaluwe om uiteindelijk van de haven van Hooge Zwaluwe richting Amer te worden afgevoerd.

Volgens Baselier werd de watermolen onder meer gaande gehouden door de familie Van de Reijt, een bekend West-Brabants molenaarsgeslacht. Molenaars met de naam Van der Reijt deden bijvoorbeeld ook dienst op de molen De Hoop in Princenhage.

Na 1885 raakte de Zonzeelse Watermolen in verval. In 1922 werd de molen gesloopt.

Na ruim tachtig jaar is volgens Baselier nog goed te zien waar de molen ongeveer gestaan heeft: „Al hebben we er tot nu toe geen fundamenten van gevonden. De omtrek van de boezem kun je ook zo afpalen.“

Hij vraagt zich wel af hoe dat meer uit het landschap is verdwenen: „Daar ben ik nog naar op zoek. Het moet een heel karwei geweest zijn, vijftien hectare water dempen met grond vergt een enorme aanvoer van aarde. En het moest allemaal met paard en wagen.“

jnjv Bron BN/DeStem 10 nov. 2006.