Molen Etersheimer Braakmolen, Oosthuizen

Oosthuizen, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Etersheimer Braakmolen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
2002
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Etersheimer Braak op vrijwillige basis; museum

adres
Etersheimerbraakweg 6
1474 MV Oosthuizen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01156 c
oude dbnr.
B1229
Meest recente aanpassing
| Foto as en roe
media-bestand
Molen 01156 c Etersheimer Braakmolen (Oosthuizen)
Nell Jansen (10-4-2016)

locatie

plaats
Oosthuizen
gemeente
Edam-Volendam, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Oosthuizen, sectie E, nr. 557
geo positie
X: 130524, Y: 509935
N: 52.57646, O: 5.02614
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Etersheimerbraakweg 6
1474 MV Oosthuizen
molenaar
Frans Kroon
telefoon
06-21420990 (contactpersoon Samantha van den Bos).
website
www.debreek.com
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
ja
op afspraak
ja
openingstijden

Het gehele jaar: zaterdag en zondag 10.00 - 18.00 uur. 
Van 14 april tot 1 oktober ook woensdag, donderdag en vrijdag 10.00 - 16.00 uur, verder tijdens feestdagen en op afspraak.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Etersheimer Braakmolen via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geverfde gepotdekselde planken.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Houten vijzel Ø 1,38 m. met licht en zwaar werk.
Woning in de molen (in gebruik als museum).

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd met enige rode krullen en in grote cijfers de jaartallen '1886 2002'

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 50 houten rollen. Binnenkruirad.
vlucht
22,40 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met duim; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 45 kammen
Bovenbonkelaar 23 kammen
Onderbonkelaar 24 / 35 kammen
Vijzelwiel 36 kammen
Overbrengingsverhoudingen resp. 1 : 1,30 (licht werk) en 1 : 1,90 (zwaar werk).

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 62, Vaags
Vaags
✉︎ 62 binnen 2001 2002 binnen aanw. 22,40
media-bestand
Roede 63, Vaags
Vaags
✉︎ 63 buiten 2001 2002 buiten aanw. 22,40
wiekverbeteringen

Deze molen heeft bij zijn reconstructie geen wiekverbetering gekregen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 96, Gieterij Hardinxveld
Gieterij Hardinxveld
✉︎ 96 2001 2002 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Etersheimer Braak op vrijwillige basis; museum

molenmaker
Fa. Wed. Gras, Zaandam-Oostzijde (1886) Kistemaker & Korver, Middenbeemster (2002)
omwentelingen
geschiedenis

De Etersheimer Braak is, zoals de naam zegt, ontstaan na een doorbraak. Deze 48 ha. grote polder is in 1632 bedijkt en en wordt sindsdien, bij wijze van onderbemaling, met een opvoerhoogte van 2,20 meter, bemalen en maalt uit op de polder De Zeevang. Uiteraard gebeurde dat vanaf 1632 op windkracht.

Op 13 juni 1882 verbrandde de molen, toen precies 250 jaar oud, na blikseminslag. Het was een drama, want ook de vrouw van de molenaar kwam daarbij om het leven.
Direct werd de molen herbouwd, maar op 23 juni 1886 was het opnieuw raak, wederom na blikseminslag. Direct volgde herbouw: reeds op 28 augustus 1886 was de nieuwe molen maalvaardig. 
Opmerkelijk is dat men zowel in 1882 als 1886 koos voor een nieuw te bouwen molen, hoewel er in de nabijgelegen Beemster vermoedelijk ruim voldoende uitstekend tweedehands materiaal beschikbaar was.

In 1920 werd, nadat een gemaal was gebouwd, de molen stilgezet. In 1926 gingen de roeden eruit en in 1935 werd de romp ter hoogte van de kapzolder afgezaagd. Potsierlijk werd de oude molenbaard omgekeerd bovenop de romp bevestigd.

Deze in de loop der jaren sterk verzakte molenstomp (hij dreigde zelfs van de fundering af te schuiven!) werd tenslotte gered en gerestaureerd. De fundering moest men toen geheel opnieuw uitvoeren; van de oude molen zijn achtkant (althans: het deel tot aan de kapzolder) en halssteen hergebruikt; voor het overige is alles nieuw. In september 2002 zijn de kap geplaatst en de roeden gestoken en op Nationale Molendag 2003 deed de molen voor het eerst mee.
Dit grote project voltrok zich langzaam, omdat er relatief veel aan de infrastructuur (maalcircuit, verbetering en verharding van wegen e.d.) moest worden verricht. Op 26 mei 2005 werd de Etersheimer Braakmolen officieel in gebruik gesteld.
Naar keuze kan de molen uitmalen of gebruik maken van een (lang) circuit.

Sinds lange tijd stond er naast de molen een bliksemschuur (waar de molenaarsfamilie zich in geval van noodweer terugtrok). Deze is niet in oorspronkelijke staat gehandhaafd; op die plaats is een molenaarswoning met bezoekerscentrum gebouwd.

De molen draait en maalt zeer geregeld, waarbij de maalvaardigheid goed wordt bijgehouden: in 2014 werden tot twee keer toe diverse duigen van de houten vijzel vervangen en heeft men ook de waterlopen uitgebaggerd.

 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen is vernoemd naar de polder die hij (weer) kan bemalen.

literatuur

B. Slooten, 'Opgaan, blinken, verzinken en … herrijzen: de molen van de Etersheimerbraakpolder 1631 - 2005', in: Molenwereld 83 (2005) 208 - 219

trivia

Het bezoekerscentrum heeft men wijselijk "Breek" en niet "Braak" genoemd. Dit om insinuaties over de kwaliteit van het eten aldaar te voorkomen (volgens mededeling is de appeltaart voortreffelijk)!

Deze molen kreeg, wat onbedoeld, veel aandacht nadat Joost Klein voor zijn lied "Europapa" (voor het songfestival van 2024) deze molen zeer nadrukkelijk als achtergrond gebruikte.  

foto's

foto's