De Schaalsmeer was een kleine waterplas die tussen Wormer en Oost-Knollendam lag. De Schaalsmeer was een op zich zelf staande polder binnen de Polder Wormer, Jisp en Nek (Tenbruggencatenummer 01092). Op 4 april 1631 werd er toestemming verleend, door de Ridderschap en de Steden van Holland en Westfriesland, om de Schaalsmeer droog te leggen. Hiervoor werd nog in hetzelfde jaar een schepradmolen opgericht die in de oosthoek van de polder kwam te staan. De drooglegging van de Schaalsmeer ging niet van een leien dakje. Toen de polder bijna droog was, op nog zo’n halve voet na, bezweek door de langdurige regenval een stuk van de dijk, zodat men opnieuw kon beginnen. De kosten voor het herstel van deze dijk bedroegen ƒ 9000. Op 15 maart 1633 viel de Schaalsmeer droog. Hierna werden de kavels grond, in het nog steeds bestaande café “het Moriaanshoofd” te Wormer, verkocht. Op die dag werd er 54 hectare, 70 are en 50 ellen grond geveild.
De bedijking van de Schaalsmeer is niet altijd in orde geweest met als gevolg dat er nog wel eens wat mis ging. In 1731 en 1735 werden er 20.000 oude dakpannen gebruikt om de dijken te verstevigen. In 1759 was er een dijkdoorbraak. Iets wat nogmaals op 29 februari 1785 gebeurde, nu brak echter de dijk op twee plaatsen door. Ook met molenaars was de polder niet altijd even gelukkig. Zo kreeg molenaar Jan Jorisz., omstreeks 1750, het verzoek om beter te malen bij dag en bij nacht en werd hij korte tijd later ontslagen wegens veelvuldig dronkenschap. Tot 1758 was Sijmen de Goijer molenaar, die later een veerschuit kocht bij Spijkerboor. Andere namen van molenaars waren: Paulis Jansz., Barend Evertsen en ene Zijp. In 1882 werd sloeg de bliksem raak in de Schaalsmeermolen en beschadigde een roed. Herstel volgde.
De Schaalsmeermolen was geen grote watermolen, hij had een vlucht van 20,5 meter. De molen was gebouwd als schepradmolen, maar is in de 19e eeuw vertimmerd tot een vijzelmolen. De molen bezat niet de sierlijkheid die zijn andere Zaanse collega’s wel hadden. Er zaten geen uitbrekers aan het lijf, zodat de molen een enigszins stijve indruk maakte, verder was de kap qua verhouding iets te groot voor de molen. De laatste bewoners/molenaar van de Schaalsmeermolen was het echtpaar Frikkée [staan ook op foto 1, zie ook Waterlands Archief, volgnr. WAT002000244]. In 1915 werd begonnen met de bouw van een windmotor die de houten molen zou gaan vervangen. Deze nieuwe molen werd iets noordelijker dan de oude gebouwd. In 1916 ten slotte, (en niet 1926 zoals Boorsma schrijft) werd de molen gesloopt.
Bronnen:
- “Duizend Zaanse molens” P.Boorsma 1968 blz. 194
- “Molens te Jisp” J.Klopper Jbz. 1992 blz.87-89
- “Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 2” T.Neuhaus 1987 blz. 52
F. Rol
-----
Op de kaart van Uitwaterende Sluizen, J.J. Dou 1680 staan TWEE Meer Molens vermeld. Kennelijk fungeerde de molen van dit record als bovenmolen, en stond aan de middensloot een ondermolen (molen 17024).
Watermolen "de Schaalsmeermolen" ook wel "de Dondermolen" genaamd, achtkante bovenkruier, te Oost-Knollendam aan de oostkant van de polder de Schaalsmeer. Bouwjaar 1631, gesloopt in 1916.
De droogmaking van de Schaalsmeer was niet zoals de grote droogmakerijen een project van een commerciële onderneming waarbij de bescherming van het oude land slechts bijzaak was. "Hij is indertijd door Burgemeester en Regeerders van Wormer, krachtens octrooi van 4 april 1631, drooggemaakt, opdat niet de aanslag van het water den toen nieuw aangelegden ringdijk van de banne Wormer zou beschadigen en in gevaar brengen."
"De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", Mr. G. de Vries Azn., 1864.
