scheprad 6,28 m Ø, 56 cm ↔ (1864)
vijzel 2,11 m Ø (1894)
Deze molen
De Zuidooster werd in 1726 gebouwd. Het was een grote binnenkruier met een vlucht van ruim 26 meter, uitgerust met een scheprad en hij werd bewoond. Mogelijk werd de molen gebouwd omdat met een zware wester- of noordwester storm, de capaciteit van de Jisper- en de Nekkermolen niet groot genoeg was.
De molenaar die de Zuidooster het laatst in bedrijf hield was Piet Leegwater, hij bemaalde de polder tot 1922, toen werd de molen definitief stilgezet. Het einde van de Zuidooster kwam in maart 1926, toen hij door de firma Woud werd gesloopt.
De Polder Wormer, Jisp en Nek
In 1630 werd besloten om de Polder Wormer, Jisp en Nek [werd pas later Neck] te omdijken en te gaan bemalen om zo het land beter te kunnen benutten. Het besluit, dat op 30 mei 1630 in het stadhuis van Purmerend werd genomen, luidde als volgt: "de burgemeesters van de plaatsen Wormer en Jisp gingen, sekere accoord tot conservatie van de Oude Landen gelegen in de Banne der voorz. Stede van Nek, mitsgaders die van Wormer en Jisp om dezelve in eenen goeden en duffisanten Ringdijk te besluijten ten fine om van het opmaalen van de watermoolens der bedijkte meeren als andere inundatiën te mogen zijn bevrijd."
In 1631 begon men met de omdijking en de bemaling van de polder Wormer, Jisp en Nek [werd pas later Neck]. Hiervoor waren de dijken sluitend gemaakt en werden er drie grote poldermolens opgericht, te weten De Nekkermolen bij Neck (molen 00242), De Jispermolen bij Jisp (molen 12502) en De Poelmolen bij Wormer (molen 01106 b).
Na meer dan honderd jaar werd er in 1726 een nieuwe molen bijgebouwd, nl. De Zuidooster, of omdat hij het dichtst bij Wormer stond De Wormermolen. Mogelijk werd de molen gebouwd omdat met een zware wester- of noordwester storm, de capaciteit van de Jisper- en de Nekkermolen niet groot genoeg was.
Verder bevond zich binnen de polder van Wormer, Jisp en Nek nog een kleinere polder genaamd de Schaalsmeer, die apart werd bemalen door een eigen molen (molen 01106 c).
Omstreeks 1830 werden “de Jispermolen” en “de Nekkermolen” voorzien van een vijzel. Beide molens lagen aan de oostkant van de polder en konden zo bij opstuwende wind meer water verzetten. De Poelmolen en De Zuidooster werden pas na 1864 vervijzeld.
Hier volgt een opgave van reparaties uitgevoerd aan de Zuidooster in 1838:
Het bovenschijfloop de staven omzetten, het metaal van de achterpen nazien, een nieuwe hangreelbalk voor de vang, het gaande werk nazien, de zolder boven de keuken repareren, een nieuwe paal en plank in de waterloop besteken, de noordzij van de achterwaterloop de schoeijing repareren, een nieuwe traliebalk, de bak breeuwen, twee nieuw vloerleggers, bij de wachtdeur de eene zij bekleeden, de vloer in de molen nazien, waterloopen het schoeiwerk nazien, en de molen verwen.
Omstreeks 1875 werd de Zuidooster vervijzeld. In 1878 werd de Poelmolen aan de Zaan vervangen door een stoomgemaal, dit ging De Ceres heten. Nadat dit gemaal in gebruik was genomen werd ook de Jispermolen buiten gebruik gesteld, welke 5 jaar later, in 1883, werd gesloopt. De Zuidooster en de Nekkermolen bleven echter assisteren bij de bemaling.
Kort na de Eerste Wereldoorlog schakelde men over van stoom op elektriciteit als energiebron. De Ceres bleef in bedrijf tot 1990, daarna nam een nieuw gemaal bij Spijkerboor de taken van de Ceres over. In 1991 raakte het gebouw tijdens een storm beschadigd, het bijzondere karakter van het gebouw heeft er voor gezorgd dat het werd gerestaureerd en ingericht als woonhuis, waarbij de stalen vijzel en het houten vijzelwiel zijn geïntegreerd in de woonkamer.
Bronnen:
“Duizend Zaanse molens” P.Boorsma 1968 blz. 194
“Molens in Noord-Holland” uitgave van de Provincie 1981 blz. 180-181
“Molens te Jisp” J.Klopper Jbz. 1992 blz.79-97
“Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 1” T.Neuhaus 1987 blz. 101
Informatie F. Rol.
De Zuidooster bemaalde de Polder Wormer, Jisp en Nek.
Watermolen "de Zuidooster" of "de Wormermolen", te Wormer aan de zuidoostelijke ringdijk van Wormer, nabij de ringsloot van de Wijde Wormer.
De foto van het begin van de sloop bevind zch in het Waterlands Archief, volgnr. WAT001007574.
