Molen Het Oude Bonte Kalf, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1690 - 1691

verdwenen

1905

gesloopt

voorganger

Zaandam-Oost (Het Kalff / Het Bonte Kalf)

geschiedenis

De ontstaansgeschiedenis van Het Oude Bonte Kalf is niet geheel duidelijk op papier gezet. Het vermoeden is sterk aanwezig dat de molen omstreeks 1690 werd gebouwd op het erf, waar eerder de oliemolen “het Bonte Kalf” stond. Die molen was in 1682 eigendom van Pieter Pietersz. Peijt, en was vermoedelijk de molen die al voorkomt in een notarieel stuk uit 1649.
Pieter Boorsma kent een windbrief toe aan Het Oude Bonte Kalf uit 1690, deze windbrief werd op 12 december 1690 uitgereikt aan Dirk Pietersz. Kalf c.s., voor een gerstpelmolen. Boorsma gaat ervan uit dat deze Dirk Kalf een nieuwe molen liet bouwen op de plaats van het Bonte Kalf.

In ieder geval was Dirk Pietersz. Kalf tegen het einde van de zeventiende eeuw de eigenaar van de oliemolen het Oude Bonte Kalf. De molen blijft vrij lang in bezit van deze familie. In 1723 laat Cornelis Dirckse Kalf de molen tegen brand verzekeren in een assurantiecontract. De lading van het Oude Bonte Kalf werd op 14 juni 1727 verzekerd bij de collectieve brandverzekering, het olieslagerscontract. Cornelis Kalf blijft lang gaandehouder van het Oude Bont, zoals de molen ook wel genoemd werd, want in 1762 laat hij de molen nogmaals verzekeren tegen brand. Kort hierna gaat de molen over in andere handen.
In 1776 wordt het Oude Bonte Kalf eigendom van Gerrit Kaaskooper Honigsz. Deze Gerrit Kaaskooper was een zoon van Stijntje Caeskooper en de Zaandijker papierfabrikant Cornelis Jacobsz. Honig. Sinds 1764 werkte Caescooper onder de firmanaam Gerrit Kaeskoper Honigzoon & Zoon. Gerrit Honigsz. bezat naast het Oude Bonte Kalf, de Oostzaandammer oliemolens “het Windei”, ”de Haan”, “de Gooier”, “de Os” en “de Sint Willibrordus” en de Koger oliemolen “het Pink”. Na zijn overlijden in 1778 wordt hij opgevolgd door zijn zoon Claes Gerritsz. Honig, die het molenbezit uitbreidde met o.a. “de Kat”, “de Wandelaar”, “De Oude Zwan”, “De Strijd”, “Het Vette Schaap” en “het Varken”. Als Claes Honig in 1813 komt te overlijden neemt zijn jongste zoon, Cornelis Honig, de firma van zijn vader over waar hij al sinds 1791 deel van uitmaakte. Opnieuw wordt het molenbezit vergroot, ditmaal met de oliemolens “de Kieft”, “de Jonge Wolf”, “de Visser”, “de Kikker” en “de Kopermolen”. Cornelis Honig overlijdt in 1845, waarna zijn grote molenbezit wordt verdeeld onder zijn twee zonen Cornelis en Klaas Honig. Ook gaan enkele molens over naar Jacobus Kluyver, die was getrouwd met een dochter van Cornelis Honig.
Klaas Honig krijgt naast “het Oude Bonte Kalf”, o.a. ook de oliemolens “de Dood”, “de Windhond” en “de Wandelaar” toebedeeld, hij gaat werken onder de firmanaam Klaas Honig & Zonen. In 1887 laat Klaas Honig de Koger oliemolen “de Christoffel” verbouwen tot een stoomolieslagerij die de naam “de Kroon” krijgt. Nog in hetzelfde jaar overlijdt hij en gaat de firma over naar zijn zoon Hendrik Klaasz. Honig. Deze verkoopt direct een aantal molens, waaronder “de Jonker”, “de Ezel” en “de Kikker”. Kort na het overlijden van zijn vader overlijdt in 1891 ook Hendrik Honig. Van het grote molenbezit was toen niets meer over, de stoomolieslagerij “de Kroon” en “het Oude Bonte Kalf” zijn alles wat nog rest. De zoon van Hendrik Honig, Klaas Hendriksz. Honig houdt het Oude Bonte Kalf tot 1904 in bedrijf. Op 14 april van dat jaar werd de lading van de molen uit de verzekering gehaald, vanaf toen waren er dus geen voorraden meer in de molen aanwezig en op 21 juni van dat jaar laat Honig ook de molen zelf uit het OC schrappen. De molen is toen aan de sloper verkocht, deze laat het Oude Bonte Kalf in 1905 slopen. De schuren en de onderbouw van de molen blijven staan en doen dienst als opslag. In 1936 worden zij gesloopt ten behoeve van woningbouw.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz.134
- “Zaanse windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 90-92
- “Encyclopedie van de Zaanstreek” 1991 blz. 330-331
- “Het Olieslagerscontract” R. Couwenhoven 2002 blz. 50/105
- “Gedenkboek van het olieslagerscontract” 1912
- “Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 1” T. Neuhaus 1987 blz. 54
- “Over molens der familie Honig” P. Boorsma 1939 blz.161-162
- “de Zaende” 3e jaargang 1948 blz. 229
F. Rol.