In 1644 kreeg Jan Kuyper toestemming om "een achtcante houtsagersmolen" te bouwen aan de Where, waarschijnlijk was dit de eerste bovenkruier van Purmerend.
Het is onduidelijk of de drie houtzaagmolens aan de Where in de 17e eeuw volop in produktie bleven. In 1655 waren er slechts twee molenaars aktief, Jan Boer en IJsbrant Brantjes. Vader en zoon Brantjes bleven tot 1680 in het bezit van een zaagmolen (een relatie met de 18e-eeuwse molenaarsfamlilie Brantjes is niet aangetroffen).
In het begin van de 18e eeuw moet de molen nieuw zijn gebouwd door vroedschapslid Claas Rol en Gerrit Agricola, de houthandel vond plaats op de Houttuinen aan de Beemsterringvaart. Na het overlijden van Claas Rol, die in zijn testament had vastgelegd dat de houtkoperij met molen, schuiten, paarden, boekschulden en huizen op de Bierkade onverdeeld moesten blijven, werd in 1753 zijn oomzegger Dirk Rol directeur.
In 1790 nam Anthony Waardenburg het bedrijf van de families Rol en Agricola over voor ƒ 12.625. In 1814 kwam het in handen van de Zaankanter gebroeders Dam, waarvan Jacob Dam tevens eigenaar was van De Veldlust in Zaandam-West (molen 06666 v) en betrokken was bij De Goede Verwachting (molen 03080 b) in Bergum, Friesland.
In 1824 nam hereboer en ondernemer Klaas Brantjes de zaagmolen over voor ƒ 6000. Zijn zoon Nicolaas Brantjes kreeg in 1849 de leiding over de vennootschap Brantjes & Co., die hout invoerde uit Noorwegen, Rusland en Duitsland, daartoe tot acht schepen in de vaart had, en zelfs eigen bossen in Rusland bezat. Zoons Nicolaas en Cornelis Brantjes namen de zaagmolen in 1854 van hun vader over, en lieten in 1855 een balkenhaven aan de Where graven.
Via Purmerend voerde Brantjes & Co. ook veel hout aan voor andere zagerijen in ondermeer Edam, Zaandam en Beets. Naast de houthandel was de familie Brantjes ook de drijvende kracht achter een traankokerij, handelsonderneming, rederij, cementfabriek, tegelfabriek, een keramisch atelier voor het beroemde Purmerends plateel, een stoomwasserij, sigarenfabriek, mosterdfabriek en veehouderij.
Door de aanleg van Noordzeekanaal in 1876 en een nieuwe haven in Zaandam in 1885, alsmede de concurrentie van stoomschepen en de invoer van gezaagd Noors hout, verminderde de aanvoer van hout in Purmerend sterk. In 1884 werd naast de zaagmolen een stoomzagerij ingericht. In 1910 werd het laatste schip verkocht, na de Eerste Wereldoorlog raakte de firma de bossen in Rusland kwijt. Het bedrijf werd in de loop der jaren door verschillende familieleden geleid. In het achtkant van de molen hing een geschilderd naambord met daarop een afbeelding van een kasteel.
Vanwege de groei van Purmerend was veel gezaagd hout nodig, de zagerij bood aan 6 tot 12 mensen werk en in 1911 werd een snelzaagraam met cilinderzaag bijgeplaatst. Na de omzetting van het bedrijf in de NV K. Brantjes en Zoon werd in 1919 de windzaagmolen afgebroken.
Nog steeds staan in de stad diverse villa's als herinnering aan de familie Brantjes, maar de Big Boss (Brantjes) bouwmarkt aan de Purmersteenweg brandde op 17 dec. 2008 af. Aan de houtzagerij herinnerde tot voor kort, naast de twee houten villa's, nog steeds een typische droogschuur aan de Where, weliswaar aan de andere zijde van de spoorlijn. Rond 2018 verdween deze bij de herinrichting van het terrein t.b.v. appartementencomplexen.
Bron: "Zaagmolens en houthandel in Purmerend", artikel door Jack Otsen in "Nederlandse Historiën" 1993 nr. 1. Met dank aan H. van der Kaay.
NB De geschiedenis van deze molen stond in de database een tijdlang verhaspeld met die van De Rode Leeuw, molen 06659 b.
De molen staat aangegeven op de kaart van Van Berckenrode uit 1640 (Waterlands Archief, volgnr. WAT001019937). Hoewel hij hierop als achtkante binnenkruier staat aangegeven, zal het waarschijnlijker een stellingmolen met schuren geweest zijn.
Foto's van de molen in het Waterlands Archief, volgnr. WAT001013090 en volgnr. WAT001003855.
