Deze molen
Molen B stond een paar honderd meter van de nu nog bestaande molen te St. Pancras. Gezien de bouw van de molen lijkt het onwaarschijnlijk dat hij van voor 1663 (toen er al 11 molens stonden) dateerde, hij zal een opvolger zijn geweest van een oudere molen op dezelfde plek.
Op de kaart uit 1608 van Waterland en Westfriesland door Gerrit Dirksz. Langendijk staat hier al een molen vermeld.
De molen staat ook op de kaart van de Heerhugowaard uit 1626 door Baert Claesz.
De molen werd na buitengebruikstelling in 1930 gesloopt.
De molen werd begin dertiger jaren van de twintigste eeuw gesloopt, omdat in 1873 het stoomgemaal gebouwd was dat voldoende capaciteit had om de polder te bemalen. Ook de molens H (molenaar Groeneveld) en F (molenaar de Boer) werden begin dertiger jaren gesloopt. De drie molens werden voor een bedrag van ƒ 1000 verkocht aan een sloopbedrijf.
Goke Bouwens-de Boer, 8 mei 2008.
-----
Vermeldingen van deze molen:
- 10-4-1666 Pieter Duits molen.
- 1745 De molen wordt op een kaart van Johannes Dou aangeduid als Nieuwe mole.
- 1761 Jan Hensbroek (1/2 jaar loon f. 40:-:-)
- 1774 Dirk Hensbroek.
- 1778 Dirk Hensbroek (maalloon f. 35:-:-).
- 1797 Molen van Dirk Hensbroek.
- 1832 Polder Geestmerambacht.
- in 1832 molen van Mulder.
Marianne Teunis, 17 april 2010.
-----
Gesloopt 1932.
Bron: archief Ten Bruggencate.
Polder Geestmerambacht
Op de Oosterdijk stonden eertijds voor de bemaling van het Geestmerambacht 11 molens.
Hertog Albrecht verleende in 1391 vergunning het buitendijkse land onder Scharwoude te bedijken en met een sluisje in de Oosterdijk te laten uitwateren op de Heerhugowaard. Graaf Willem VI reglementeerde op 10 juni 1413 het beheer van de Oosterdijk met vergunning tot aanleg van eventuele dammen, uitwateringssluizen en overtomen.
De windbemaling werd in 1534 ingevoerd, er werden toen 4 watermolens gebouwd. In de 19e eeuw stonden de molens bekend met een letteraanduiding.
1534 : 4 molens (4)
1558 : 2 molens erbij (6)
1575 : in verband met droogmaking Kleimeer (molen 01082 b) 2 wipmolens erbij (G en K) afkomstig van Bergermeer, alle andere binnenkruiers (8)
1597 : extra molen i.v.m. drooglegging Diepsmeer (molen 07049) (9)
16?? : begin 17e eeuw een molen erbij? (10)
1663 : 1 molen (A) gebouwd waarbij het aantal op 11 kwam
11 molens genummerd A, B, C, D, E, F, G, H, I, K (Trompersmolen), L
1867 : molen D verbrand
1868 : nieuwe molen D gebouwd op nieuwe plaats (nog aanwezig)
In 1873 werd bij de Langebalkbrug te Zuid-Scharwoude een hulpstoomgemaal gebouwd met twee vijzels.
1879 : K verbrand - Trompersmolen (10)
1887 : C verbrand (9)
1902 : I gesloopt (8)
1908 : E verbrand (7)
1910 : L gesloopt - Serwierdermolen (6)
In 1912 werd verbetering noodzakelijk en werden beide vijzels van het stoomgemaal vervangen door pompen. De molens bleven tot circa 1926 in gebruik, hun functie werd overgenomen door het gemaal.
1930 : B, F, H gesloopt (3)
1934 : G verbrand - wipmolen (waarschijnlijk grootste van NH) = Kotmolen of Het Hart. MINH meldt 2 molens die nog aanwezig zijn sinds 1934.
In 1864 wordt vermeld dat de polder Geestmerambacht 10 vijzelmolens (vijzels Ø 1,98 tot 1,85 m) en 1 schepradmolen had, met de volgende vluchten:
- 1 van 26 m
- 4 van 25 m
- 3 van 24 m
- 1 van 24,30 m
- 1 van 23,80 m
De schepradmolen had een vlucht van 25 m, het scheprad was 5,60 m groot en 49 cm breed.
Door de Herenweg, Selschardijk en Korendijk was de Ringpolder gescheiden van de Polder Geestmerambacht, maar op drie punten bestond er toch watergemeenschap tussen beide. Hier hadden ooit schutsluizen gelegen, maar vanwege de scheepvaart waren deze verwijderd. Vanaf 1874 bemaalde het gemaal van Geestmerambacht tevens de Ringpolder.
De Oosterdijk, waarover reeds in 1413 een eigen bestuur van dijkgraaf en heemraden was gesteld 50)
en welke sedert de droogmaking van de Heerhugowaard een kering van de gemeenschappelijke boezem (Ringvaart) bleef, werd in 1884 van het ambacht in onderhoud overgebracht naar de Polder Geestmerambacht, welke rechtstreeks door de dijk beveiligd wordt. Deze Polder kreeg daarna de naam Geestmerambacht, Oosterdijk en Molengeerzen, ter onderscheiding van het ambacht Geestmerambacht.
Er zijn nog twee van de elf molens over, Molen A te Sint Pancras en molen D te Broek op Langedijk.
Bronnen:
- "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", Mr. G. de Vries Azn., 1864.
- "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", derde uitgaaf, D. Kooiman, 1936.
- "Molens in Noord-Holland" 1981.
foto coll. M. Teunis
