Molen Kortlandse molen, Alblasserdam

Alblasserdam, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Kortlandse molen
modeltype
Ronde molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Kortland, thans op vrijwillige basis; woning

adres
Kortland 36
2954 LD Alblasserdam
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Kortlandse molen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
01499
oude dbnr.
B945
Meest recente aanpassing
| Tellerstand
media-bestand
Molen 01499 Kortlandse molen (Alblasserdam)
William Bouter (23-2-2019)

locatie

plaats
Alblasserdam
plaatsaanduiding
gemeente
Alblasserdam, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Alblasserdam, sectie D, nr. 96
geo positie
X: 105856, Y: 431833
N: 51.87287, O: 4.67359
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Belangrijk maar de omgeving van de molen wordt steeds meer verstoord door bomen en oprukkende bebouwing.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Kortland 36
2954 LD Alblasserdam
molenaar
Dirk Barten
telefoon
e-mail

website
social media
open voor publiek
nee
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Ronde molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen; cylindrisch gemetseld tot ca. 3 meter; de rest conisch, getailleerd; geheel gewit (zie ook 'Geschiedenis')
kap
Gedekt met riet
inrichting

Open ijzeren scheprad buiten de molen (sintelstuk fabr. Scheepsbouwmij. P. Boele, Slikkerveer 1875).
Woning in de molen.

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, afgewerkt met enige krullen en het opschrift '1890'.

 

Gevelsteen met het opschrift:
"De eerste steen is gelegd, door
P. Tuijtel Sr. Voorzitter
op 23 mei 1890
C. Zwartbol
A. Blom Heemraden
W. Eikelboom ..."

 

(een deel van de steen is niet meer leesbaar door een aanbouw).

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Bijzonder rollenkruiwerk (zie 'Uniek')
vlucht
24,00 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok.
overbrenging

Bovenwiel 59 kammen
Bovenschijfloop 27 staven, steek 14,2 cm.
Onderschijfloop 19 staven
Onderwiel 79 kammen
Overbengingsverhouding 1,90 : 1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 359 buiten 2022 2022 buiten aanw. 24,00
Bremer ✉︎ 154 binnen 1969 1969 binnen aanw. 24,00
Bremer ✉︎ 155 buiten 1969 1969 buiten 2022 24,00
Pot ✉︎ 2412 buiten 1917 1917 buiten 1967 24,25
Pot ✉︎ 780 binnen 1873 1890 binnen 1967 24,15
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Schretlen & Co, D.A. ✉︎ 215 1882 1890 aanw. 05,28
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Kortland, thans op vrijwillige basis; woning

molenmaker
M. v.d. Plaat en M. de Kloe, Alblasserdam (1890)
omwentelingen
eigendomshistorie

De SIMAV is sinds 1986 eigenaar, daarvoor was dat de gemeente Alblasserdam. Deze had in 1954 de molen overgenomen van de polder Kortland.

geschiedenis

Op een proceskaart uit 1542 staat ter plaatse van de huidige molen al een molen getekend. Dit kan niet anders dan een wipmolen zijn geweest: in 1890 stond hier namelijk nog altijd een wipmolen, alleen moest die toen, mogelijk vanwege de slechte bouwkundige staat, worden vernieuwd. Als gevolg verrees daar toen een ronde stenen molen.

Het bouwjaar van de wip die in 1890 vervangen werd was waarschijnlijk 1719. Bekend is namelijk dat op 6 augustus 1719 een Kortlandse Molen omwaaide. Met de herbouw van die molen was ƒ 2.257,40 gemoeid.
Bij de aanbesteding van de afbraak van de wipmolen en het bouwen van de nieuwe molen op 15 maart 1890 werd bepaald dat drie funderingszijden van de bestaande molen dienden te worden uitgegraven. De bruikbare stenen moesten worden hergebruikt voor de fundering van de nieuwe molen. Zoveel mogelijk onderdelen moesten opnieuw worden gebruikt: bovenas, roeden en gangwerk werden daarom herplaatst.

Het afbreken van de oude molen en het timmerwerk aan de nieuwe molen werd gegund aan Maarten van der Plaat uit Alblasserdam voor ƒ 3.090,-- terwijl het opruimen van de drie oude funderingszijden, het graven van de funderingssleuven en het opmetselen van de nieuwe romp - met levering van de benodigde bakstenen - door Marinus de Kloe uit Alblasserdam voor ƒ 1.560,-- werd aangenomen.
Het bestek schreef voor dat onder de fundering 40 palen met een lengte van 16 meter dienden te worden geheid. Voorts werd bepaald dat het metselwerk van de romp binnen vijf weken op hoogte moest zijn, uiteraard nadat de fundering daarvoor gereed was. De molenromp werd meteen bij de bouw aan de binnen- en buitenzijde van een pleisterlaag voorzien. De buitenkant werd bij de restauratie van 1967/69 voor het eerst gewit.

In vergelijking met andere stenen grondzeilers, waarbij de romp in de meeste gevallen vanaf het maaiveld conisch en/of getailleerd is opgemetseld, vormt de bouwstijl van de Kortlandse molen hierop een weinig voorkomende variant: de onderste drie meters zijn namelijk cylindrisch gemetseld en pas vanaf die hoogte is de romp (op een uitkraging) conisch en getailleerd opgebouwd.

Tot 1953 bemaalde deze molen het deel Kortland van de polder Alblasserdam en was tevens baak-(=sein)molen voor het waterschap de Nederwaard. In dat laatste jaar werd de windbemaling vervangen door elektrische bemaling.
Als gevolg werd in de vergadering van stemgerechtigde ingelanden van 12 mei 1954 besloten de molen voor ƒ 1.500,-- te verkopen aan de gemeente Alblasserdam. De officiële overdracht vond plaats op 29 september van hetzelfde jaar.

In 1967/69 vonden belangrijke herstellingen plaats: zo werden onder meer nieuwe roeden gestoken.

Op 7 februari 1985 besloot de gemeenteraad de molen aan de Stichting tot Instandhouding van Molens in de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden (SIMAV) te verkopen, samen met de bekende Blokweerse wipmolen. Beide molens gingen op 28 augustus 1986 voor het symbolische bedrag van ƒ 1,-- per molen over naar de SIMAV.

In de zomer van 1990 werden een nieuwe koningspil en windpeluw aangebracht, alsmede een nieuwe gang kammen in het bovenwiel en staven in het bovenschijfloop. Bovendien werd het rietdek van de kap vernieuwd.

In november 2022 werd de 53 jaar oude buitenroed gestreken en vervangen door een nieuwe, voor 2023 staan een nieuwe baard en nieuw riet op de kap gepland. In mei 2023 was men volop bezig met het nieuwe rietdek.

 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen is vernoemd naar de polder die hij kan bemalen.

unieke eigenschap

De uitvoering van het kruiwerk is uniek. Het lijkt van het Engels kruiwerk te zijn afgeleid, maar hier is gekozen voor een veel kleiner aantal rollen, gevat in acht gietijzeren stoelen, die aan de onderzijde van de kap (de overring) zijn aangebracht. De stalen ring aan de onderzijde van de overring kon hierbij achterwege blijven.

foto's

foto's