Zoutelande, Zeeland

(grondzeiler)

Foto van (grondzeiler), Zoutelande, Lukas Vandael (2-7-2022) | Database Nederlandse molens
© Lukas Vandael (2-7-2022)

NederlandsEnglishFrançaisDeutschEspanõlPortuguesePусский简体中文

(grondzeiler)

1722
Grondzeiler
Ronde stenen molen
Korenmolen
Koren- en pelmolen

Tot ca. 1875 is in deze molen ook gepeld.

Molenweg 29
4374 BE Zoutelande
X: 22837 Y: 392133
N 51.502682 O 3.483580
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Toon deze molen in Google Streetview
Zeeland
Veere
Zoutelande
Gemeente Valkenisse, sectie D, nr. 1575
Gemeente Veere

Vanaf 1997 is de gemeente Veere eigenaar, daarvoor was dat sinds 1983 de toenmalige gemeente Valkenisse, daarvoor was dat vanaf 1800 de familie Adriaanse.

Maalvaardig
2022: 237.186
2021: 177.795
2020: 253.042
2019: 161.834
2018: 161.170
2017: 139.918
eerdere tellerstanden ( ↓ ↑ )
  • 2016: 198.518
  • 2015: 155.275
  • 2014: 235.196
  • 2013: 82.877
  • 2012: 203.466
  • 2011: 259.318
  • 2010: 244.699
  • 2009: 122.772
  • 2008: 101.297
  • 2007: 169.033
  • 2006: 223.871
  • 2005: 281.673
  • 2004: 229.854
  • 2003: 241.749
  • 2002: 267.754

2017: drie maanden stilstand vanwege garantie voegwerkherstel.

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf.

Van nabij betrekkelijk gering geworden; de molen staat grotendeels ingesloten door allerhande bebouwing. Uit sommige richtingen is de molen echter al van verre te zien.

In principe als de molen draait, er zijn geen vaste openingstijden. Niet op zondag.

Fietsroute in de buurt van (grondzeiler) via fietsnetwerk.nl
932
03554
 
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

(grondzeiler)

Constructie

Constructie

Ronde stenen molen

Gedekt met dakleer

21,40 / 21,55 m.
Oud-Hollands

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

Roeden etc.

Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
Fabrikaat en motornr. Type PK Brandstof Bouwjaar Status
E.M.F. Dordt nr. 317811 541D/300/8 30 / 730 n.b. aanwezig
         

Kruiwerk etc.

24 ijzeren rollen; zowel kruilier als (Walchers) kruirad
Vaste stutvang uit vier stukken; vangbalk met (sierlijke) haak; vangstok; pal

Eén koppel 17der blauwe stenen; één koppel 16der kunststenen; kammen(=dollen)luiwerk; bilmachine; elektromotor 30 pk. (niet gebruiksklaar).

Bovenwiel 63 kammen
Bovenbonkelaar 32 kammen, steek 10,8 cm.
Spoorwiel 70 kammen
Steenschijflopen 22 staven, steek 9,9 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 6,12

Eenvoudige baard, zwart geverfd met dunne witte bies, met het jaartal "17" "22" en daarboven twee bloemmotieven.

Boven de oostelijke deur een grijze hardstenen gevelsteen in de vorm van een vlakke rechtboekige gietijzeren haardplaat met halfronde bekroning. De in wit geschreven Latijnse tekst kan als volgt vertaald worden weergegeven:
"Het stadsbestuur en het volk van Vlissingen (Dheer Geleyn Hurgronie, Dheer Nicolaas van Hoorn, regerende burgemeesters, Dheer Jacob Winckelman en Dheer Pieter Carel van de Putte) hebben deze molen doen oprichten en bouwen in het jaar onzes Heren 1722".
N.B. De bemoeienis van Vlissingen is verklaarbaar uit bet feit dat de heerlijkheid Zoutelande sinds 1617 in handen is van deze stad.
Deze steen werd herontdekt tijdens de grote restauratie van 1955: daarvoor was deze (kennelijk tijdenlang) dichtgepleisterd geweest.

'1722' is tevens ingehakt in een steen naast de deur aan de binnenzijde van de molen, met daarboven (gedeeltelijk) de naam van de eerste pachter, Daniël Andriessen.

Eén van de pachters Jongepier heeft zijn naam in de molen gekrast met daarbij het jaartal 1758.

Jacobus Huysman (1722)

(grondzeiler)

Verwijzingen

(grondzeiler)

Geschiedenis

Geschiedenis

Voorganger van deze grondzeiler was een standerdmolen. Deze waaide op 18 februari 1721 om, waarna de stadsregering van Vlissingen opdracht gaf de huidige molen te bouwen. Op 25 april 1722, ruim een jaar later(!), werd het metselen aanbesteed aan Geleyn Fak. Deze bouwde vervolgens de stenen romp op de vier teerlingen van de voorganger.

Eigenaren/molenaars van deze molen waren
Stad Vlissingen (1722 - 1792)
1723 - 1730 Daniel Andriessen (pachter)
1731 - 1732 Adriaan Cornelissen (pachter)
1733 - 1741 Jan Jongepier (pachter)
1741 - 1765 Jan II Jongepier (pachter)
1765 - 1794 Jan III Jongepier (pachter)
Jacobus Luyckx (1792 - 1800)
Johannis Adriaanse (1800 - 1833)
Johannis II Adriaanse (1833 - 1868)
Johannis III Adriaanse (1868 - 1905)
Johannis IV Adriaanse (1905 - †12-7-1932)
Wed. J. Adriaanse - Adriaanse (1932 - 1939)
Johannis V en Jacobus Adriaanse (1939 - 1970)
Jacobus Adriaanse, na het overlijden van zijn broer (1970 - 1983)
Gemeente Valkenisse (1983 - 1997)
Gemeente Veere (1997 - heden)

Vanaf 1801 tot 1976 maalden hier dus vijf generaties Adriaanse, de laatste gevormd door de broers Johannis "Wannes" en Jacobus "Ko", door collega-molenaars op Walcheren ook wel aangeduid als 'de apostelen'. Wannes was voor alles de zakenman, Ko de molenaar.

De maalinrichting omvatte oorspronkelijk een koppel 16der kunst- en blauwe stenen, waarvan het laatste koppel in 1967 werd vervangen door een koppel 17ders, afkomstig uit Westkapelle. Maar al in 1920 was een koppel 17der kunststenen te koop aangeboden en vervangen door een 16der.
Met pellen stopte men vroeg: al in 1875 (en nogmaals in 1877) bood de toenmalige Johannis Adriaanse de steen per advertentie te koop aan. Pelkelder en ijzerbalk voor de vroegere pelschijfloop zijn evenwel nog steeds aanwezig. Op de begane grond stonden een buil en een mengmachine, deze werden via riemen op windkracht aangedreven.

Aan de hand van de in het kopstuk van de vang geschreven potloodaantekeningen is een goed beeld te krijgen van wat er zoal in deze molen werd hersteld of vernieuwd: in 1890 de vang, in 1896 een nieuwe houten roede (zeer waarschijnlijk na de blikseminslag van 20 september dat jaar). In 1898 werd de kap (vermoedelijk de bedekking, niet de hoofdconstructie) grotendeels vernieuwd; in 1907 de andere (houten) roede en een jaar later kreeg de molen een nieuw bovenwiel. Eind 1907 vroeg Adriaanse in 'De Molenaar' daartoe een stel kammen te koop; eind 1909 80 spoorwielkammen. In 1910 een nieuwe steen, 1912 een nieuwe velling (voor welk wiel?), mei 1920 een nieuw koppel kunststenen, in 1928 een nieuwe windpeul (windpeluw) en in 1929 een nieuwe buil. Niet vermeld op de vang, maar wel in "De Molenaar": op 5 maart 1930 vraagt Adriaanse een "Engelsch kruiwerk" te koop. Met - op iets langere termijn - succes, want op 10 september biedt hij 23 gebruikte houten kruirollen aan! Overigens heeft de kap normale ijzeren rollen, geen Engels kruiwerk. Maar duidelijk is dat de Adriaanses steeds goed in hun molen bleven investeren!

Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte de molen in verval, met name als gevolg van de onverwachte storm van 7 september 1944: men kon nog één zeil verwijderen, maar het hekwerk van drie enden werd grotendeels weggeslagen. Molenmaker De Troye hekte kort daarna een end opnieuw op, zodat er met één complete en één grotendeels kale roede nog kon worden gemalen. Zo maalde men nog enige tijd tot dit echt niet meer ging.
(Diezelfde storm heeft meer Walcherse molenaars verrast: de molen van Biggekerke verspeelde net als Zoutelande een groot deel van de hekkens, de molens van Westkapelle en Souburg hadden ook schade en de molen van Kleppe te Ritthem werd dusdanig beschadigd dat deze niet meer werd hersteld (en later geheel is verdwenen)).

Plannen om een dieselmotor in het pakhuisje naast de molen te plaatsen en via een tunnel in de molen een paar maalstoelen aan te drijven, werden niet uitgevoerd. Eind 1947 verkreeg men vergunning voor het plaatsen van een elektromotor van 30 pk. Deze motor werd op de kapzolder geplaatst en kon het spoorwiel aandrijven en daarmee alle onderdelen van het maalbedrijf.

Een aantal jaren stilstand betekende voor deze molen niet het einde: om te beginnen waren de broers Adriaanse echte windmolenaars; verder voelden instanties als gemeente, provincie en De Hollandsche Molen ook veel voor herstel en, minstens zo belangrijk: de jonge Dordtse molenvriend Mario van Hoogstraten wist enige molenonderdelen te koop. Als gevolg gingen roeden en staart van de net gesloopte Lokkertse molen te Hoogvliet, met dank aan de gemeente Rotterdam, gratis naar Zoutelande.

Tussen mei en november 1955 werd de molen volledig hersteld door de toen 74-jarige Middelburgse molenmaker Klaas de Troye ("Klaosje Dutroo"), daarbij steeds geassisteerd door de Adriaanses. De Potroeden uit Hoogvliet, de eerste metalen roeden voor 'Zoutelande' ooit, pasten precies en hoefden niet te worden ingekort of verlengd (al gingen zij maar nét door de askop). Eén van de afkomende houten roeden diende vervolgens - tot 1984 - als lange spruit.
De kosten van dit herstel bedroegen ongeveer ƒ 4500,--. Het Rijk droeg 40% bij, de gemeente 15%, de provincie 10% en de molenaars Adriaanse zelf - maar liefst - 35%.

Vanaf november 1955 maalden de Adriaanses weer op windkracht. De wind was evenwel niet meer de enige krachtbron: de elektromotor op de kapzolder bleef in gebruik en vanaf 1965 bevond zich in de naastgelegen maalderij een hamermolen met 25 pk. elektromotor, twee mengmachines en een silo van 12 ton. De ronde langs de klanten maakte men sinds 1944, de inundatie van Walcheren, al niet meer met paard en wagen: men had een vrachtauto.

Wannes Adriaanse overleed onverwacht op 20 december 1970; Ko zette het bedrijf tot 31 december 1976 alleen voort. Daarna werden diverse onderdelen verkocht: de mengketel uit de molen zelf bevindt zich tegenwoordig in de korenmolen van Sloten (Frl.); de andere, uit de maalderij, ging naar Biggekerke. De vrachtwagen, een Bedford, ging naar de maalderij van Willemse in St. Laurens. 

Op 17 februari 1983 besloot de raad van de toenmalige gemeente Valkenisse tot aankoop van de molen voor ƒ 25.000,--. Niet lang daarna volgde een restauratie, waarbij onder meer beide Potroeden werden vervangen door gelaste exemplaren en ook de lange spruit werd vernieuwd. Ko Adriaanse draaide daarna nog veel, steeds vaker geassisteerd door Jan de Witte, de huidige molenaar. Ko Adriaanse overleed 1 september 1999.

De afgelopen jaren is er inwendig veel aan de molen gebeurd. Balkkoppen en het linkervoeghout zijn aangegoten met kunsthars. Ook zijn delen van zolders en meelpijpen vernieuwd en de stenen opnieuw afgesteld.
Bij het openleggen van de begane grondvloer en na enige graafwerkzaamheden zijn er teerlingen van de standerdmolen (voorganger van de huidige molen) gevonden. Dankzij een luik in de vloer is de zuidwest-teerling goed in beeld te krijgen.

Eind september 2007 werd begonnen met een flinke herstelbeurt. Deze omvatte: herstel metselwerk en compleet voegen, nieuwe windpeluw en kapbedekking, geheel nieuw wiekenkruis en bedrijfsvaardig maken van de oude elektromotor.
Tijdens het werk werden enige tegenvallers geboekt: lange (1984) en korte spruit (grenen van vóór 1890) moesten nieuw; datzelfde bleek nodig voor het deel van de overring onder de windpeluw; verder moesten beide koppen aan de achterzijde van de voeghouten worden aangestort. Vanwege de extra kosten hiervoor werd van bedrijfsklaar maken van de elektromotor afgezien. 
Op zaterdag 21 juni 2008 werd de molen door gedeputeerde van Waveren van de provincie en wethouder Melse van de gemeente Veere weer officieel in gebruik genomen.

Het middenstuk van de middelbalk is nog aanwezig; dit geeft de wat slappe kap de nodige stijfte. Onder het rechter voeghout is lang geleden een extra balk aangebracht die met zware bouten door voeghout verankerd was aan twee in de lengte lopende ijzeren vierkante staven. In 2013 is dit voeghout vanwege een kraak nogmaals hersteld, dit keer met kunsthars.
Het oude koppel blauwe stenen is in 2003 op maalvloer opgesteld met daarop de scherpmachine die hier vroeger in gebruik was.

In maart 2016 is de molen om een merkwaardige reden stilgezet: er bleek een kruipaal verrot en bij nader onderzoek bleek dat bij andere palen ook het geval. Eind april dat jaar waren alle palen vervangen door nieuwe, zodat er weer gedraaid en gemalen kan worden.
Een misschien onbelangrijk lijkend detail maar het doet er wel degelijk toe:  begin oktober 2018 is de kruilier weer in de oude kleurstelling terug gebracht, nl geel met rode tandwielen. Bij een schilderbeurt ca 1994 had men alles zwart geverfd. In 2020 werd het kruiwerk in de kap zelf nog nagekeken.

Opmerkelijk, of toch weer niet, is dat de gelaste roeden uit 1984 na nog geen 25 jaar alweer vervangen moesten worden. Dit hangt vermoedelijk samen met de directe aanwezigheid van de zee en de dus zilte atmosfeer. Ook in Aagtekerke, Domburg, Vlissingen en Westkapelle werden binnen 30 jaar gelaste roeden vervangen. Een andere conclusie kan zijn, dat geklonken roeden in een dergelijke omgeving aanzienlijk langer meegaan.

Wat de Boddaert-bovenas betreft: deze is indertijd niet zo best gegoten, want er bevinden zich in de kop nogal wat gietgallen en de hals vertoont sporen van luchtbellen. Maar blijkbaar vond men deze as anno 1866 toch sterk genoeg en die opvatting is juist gebleken, want de molen draait er al meer dan 155 jaar mee!


(grondzeiler)

Aanvullingen

Aanvullingen

Deze molen heeft, voorzover bekend, nooit een naam gehad.

Molenaarsadvertenties

Historische gegevens over molenaars van deze molen

In De Molenaar, 07-01-1903, pagina 8
Door molenaar Adriaanse Joh.
gevraagd aankomend molenaarsknecht
In De Molenaar, 07-01-1925, pagina 2
Door molenaar Adriaanse Jz Johs.
gevraagd molenaarsknecht , PG of GG
In De Molenaar, 04-02-1925, pagina 68
Door molenaar Adriaanse Jz Johs.
gevraagd molenaarsknecht , PG of GG er wordt niet gereden
In De Molenaar, 29-07-1925, pagina 506
Door molenaar Adriaanse Johs.
gevraagd molenaarsknecht , PG of PP
In De Molenaar, 13-01-1926, pagina 24
Door molenaar Adriaanse Jz
molenaarsknecht , ongehuwd
In De Molenaar, 09-02-1927, pagina 112
Door molenaar Adriaanse Johs.
gevraagd ongeh. Molenaarsknecht
In De Molenaar, 05-03-1930, pagina 180
Door molenaar Adriaanse Jzn. Johs.
gevraagd Engelsch kruiwerk middellijn 4.15 , middellijn rollen 13 ? 14 cm
In De Molenaar, 10-09-1930, pagina 750
Door molenaar Adriaanse Jz Johs
te koop 23 stuks houten kaprollen 15 1/2 ? 16 cm dik 16 1/2 cm lang
Compilatie: Erik Stoop

(grondzeiler)

Historische foto's

Historische foto's

Kijk op allemolens.nl voor historische foto’s en documenten van deze molen.
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

(grondzeiler)

Actuele foto's

(grondzeiler), Zoutelande, Ton Koorevaar (25-5-2012). | Database Nederlandse molens
© Ton Koorevaar (25-5-2012).
(grondzeiler), Zoutelande, Ton Koorevaar (25-5-2012). | Database Nederlandse molens
© Ton Koorevaar (25-5-2012).
(grondzeiler), Zoutelande, Lukas Vandael (2-7-2022) | Database Nederlandse molens
© Lukas Vandael (2-7-2022)
(grondzeiler), Zoutelande, Jan de Witte (4-8-2015), nadat hij klaar was met het opnieuw invullen van de letters en het zwarten van de rand. | Database Nederlandse molens
© Jan de Witte (4-8-2015), nadat hij klaar was met het opnieuw invullen van de letters en het zwarten van de rand.
(grondzeiler), Zoutelande, Jan de Witte (1-12-2017)Tekst fout vanaf zeker na restauratie 1984/85 staat er 1e letter in 3e regel vanaf onderen een P dit is in oorspronkelijke tekst een R geweest door verwering steen op die plaats is dit niet meer te zien. Bewijs zie Zeeuws molenboek daar staat een foto in van 1956 nadat tekst gevonden was . | Database Nederlandse molens
© Jan de Witte (1-12-2017)
Tekst fout vanaf zeker na restauratie 1984/85 staat er 1e letter in 3e regel vanaf onderen een P dit is in oorspronkelijke tekst een R geweest door verwering steen op die plaats is dit niet meer te zien. Bewijs zie Zeeuws molenboek daar staat een foto in van 1956 nadat tekst gevonden was .
(grondzeiler), Zoutelande, Ton Koorevaar (25-5-2012) | Database Nederlandse molens
© Ton Koorevaar (25-5-2012)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)De merkwaardige combinatie van kruirad en -lier. | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
De merkwaardige combinatie van kruirad en -lier.
(grondzeiler), Zoutelande, Dennis Bommeljé  (10-9-2004)De scherpmachine, opgesteld op een oud blauw koppel stenen. | Database Nederlandse molens
© Dennis Bommeljé (10-9-2004)
De scherpmachine, opgesteld op een oud blauw koppel stenen.
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
(grondzeiler), Zoutelande, Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (24-09-2019)
 

Draag zelf bij

    Tekst  
Stuur ons uw teksten over deze molen
  |   Stuur ons uw teksten over de motor in deze molen (indien van toepassing)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om teksten in te sturen.
   
    Foto's  
Stuur uw foto's van deze molen (ook eventuele motor)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om foto's in te sturen.