Westkapelle, Zeeland

De Noorman

Foto van De Noorman, Westkapelle, Rob Pols (14-8-2015) | Database Nederlandse molens
© Rob Pols (14-8-2015)

NederlandsEnglishFrançaisDeutschEspanõlPortuguesePусский简体中文

De Noorman

1852
Stellingmolen
Ronde stenen molen
Korenmolen
Koren- en pelmolen

Tot 1912 was hier een pelsteen aanwezig. Aan te nemen is dat deze bij de bouw in 1852 is aangebracht.

Molenwal 25
4361 CC Westkapelle
X: 20019 Y: 395241
N 51.529938 O 3.441818
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Toon deze molen in Google Streetview
Zeeland
Veere
Westkapelle
Gemeente Westkapelle, sectie B, nr. 5577
Gemeente Veere
Maalvaardig
2022: 61.031
2021: 60.864
2020: 63.212
2019: 78.784
2018: 58.257
2017: 14.305
eerdere tellerstanden ( ↓ ↑ )
  • 2016: 81.089
  • 2015: 103.196
  • 2014: 82.988
  • 2013: 38.785
  • 2011: 1.715
  • 2010: 41.743
  • 2009: 108.643
  • 2008: 138.960
  • 2007: 217.913
  • 2006: 192.812
  • 2005: 156.355
  • 2004: 172.744
  • 2003: 196.618
  • 2002: 187.365

2017: de molen heeft lang stilgestaan vanwege de problemen rond de gedeelde roeden.
2018: vanaf april.

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

Zeer groot; de molen steekt duidelijk boven de overwegend lage dorpsbebouwing uit; wordt op zijn beurt wel enigszins gedomineerd door het 'Hoge Licht', de enorme vuurtoren (voormalige kerktoren) in het centrum van het dorp.

P. Roelse

In de regel woensdagmiddag.

Fietsroute in de buurt van De Noorman via fietsnetwerk.nl
926
03551
 
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

De Noorman

Constructie

Constructie

Ronde stenen molen

Gedekt met dakleer

22,30 m.
Oud-Hollands

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

Roeden etc.

Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien

Kruiwerk etc.

Neutenkruiwerk met 18 neuten (zie ook 'Geschiedenis'); kruilier
Vaste Vlaamse blokvang uit vijf stukken; vangbalk met haak; vangstok; pal

Eén koppel 16der blauwe en één koppel 16der kunststenen; buil; sleepluiwerk; restanten van een pelwerk.

Bovenwiel 54 kammen
Bovenbonkelaar 26 kammen, steek 11,4 cm.
Spoorwiel 68 kammen
Steenschijflopen 27 staven, steek 10,1 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 5,23

van de stelling: 4,40 m.

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, met in grote schrijfletters de opschriften "Anno 1852" en "De Noorman".
Bij de restauratie van 2012/13 is de baard gewijzigd: donkergroen geverfd, wit afgebiesd met in het midden op een afzondelijk fond het opschrift "Noorman".

Op de gevelsteen bij de westelijke ingang staat: F T H V J LAVnz 18 8/30 52.
Dit staat voor: "Fonds Tot Heil Van Jongelingen, L.A. Verhulst nz., 30 augustus 1852".

A. de Troye, Middelburg (1851, vermoedelijk)

De Noorman

Verwijzingen

Verwijzingen

Kijk op allemolens.nl voor historische foto’s en documenten van deze molen.

De Noorman

Geschiedenis

Geschiedenis

Omstreeks 1550 stond er in Westkapelle vlakbij de kerk al een standerdmolen, die voor de helft eigendom was van de stad en voor de andere helft van de ambachtsheer van Westkapelle. Beide eigenaren lieten in 1773 een ronde stenen grondzeiler, de Dijkmolen (veel later "Prins Hendrik" genaamd) op de zeedijk bouwen.

In 1851 viel het besluit tot de bouw van een tweede molen in Westkapelle: deze kreeg de naam "De Noorman". Vroeger werd de molen ook wel 'fondsmolen' genoemd, dit omdat de bouw plaatsvond op initiatief van het "Fonds tot Heil van Jongelingen". Dat was in 1825 door drie vijftienjarige jongens in het leven geroepen: ieder diende per week tien cent bij te dragen en mee te denken over de beste belegging ervan. Doel was om naast het verkrijgen van rente de werkgelegenbeid en daardoor de welvaart in Westkapelle te bevorderen. De kennis van zaken van de jongelieden ontwikkelde zich gaandeweg: zo kochten zij in het begin bijvoorbeeld biggen die zij, na vetmesting, weer verkochten voor de slacht. In 1851 bleken zij, inmiddels dus ruim 40 jaar oud, in staat en bereid tot een grote investering: een koren- en pelmolen.

In 1852, het jaar dat de molen gereed kwam, deed een andere inwoner van Westkapelle iets soortgelijks, met molen De Roos als resultaat. Drie koren- (en vermoedelijk ook pel-)molens tegelijk in één niet al te grote gemeenschap was mogelijk wat veel van het goede maar het heeft gefunctioneerd.
N. Verhulst, één van de 'jongelingen', was vanaf de bouw tot 1894 eigenaar. Daarna waren dat H.P. Minderhoud (tot 1912), de weduwe J.P. Wayhaert (1912-1913), J. Roelse Izn. (tot 1947) en na 1947 Kees Roelse.

Eén gebeurtenis kan in Westkapelle nooit worden vergeten of ontkend: het bombardement. Op 3 oktober 1944 bombardeerden Engelse vliegtuigen de Westkapelse zeedijk, in een poging Walcheren onder water te zetten en daarmee de Duitse bezetter te verdrijven en zo de noordelijke zijde van de Westerschelde in handen te krijgen. Juist rond Westkapelle waren, vanwege de 'Atlantikwall', door de Duitsers allerlei versterkingen aangebracht. Het Engelse leger had via uitgeworpen pamfletten nog gewaarschuwd voor naderend onheil maar lang niet alle bewoners waren in oktober 1944 al vertrokken.
Voor Westkapelle werd dit een drama zonder weerga: het dorp werd eind 1944/begin 1945 grotendeels met de grond gelijk gemaakt, in eerste instantie door de Engelse bommen en daarna door eb en vloed, die na de gedeeltelijke verwoesting van de dijk vrij spel hadden. In totaal verloren hier 175 mensen het leven.
Op die bewuste derde oktober 1944 gingen door dit oorlogsgeweld ook twee Westkapelse molens geheel verloren: in De Roos kwamen bovendien 47 in de molen gevluchte bewoners om, de Dijkmolen ging malend ten onder.
De Noorman, die als enige Westkapelse molen de Tweede Wereldoorlog overleefde, was behoorlijk beschadigd maar in de loop van 1945 alweer maalvaardig.

Kees Roelse maalde hier tot 1951 op windkracht en ging vervolgens beneden in de molen met de motor verder. Hij beschikte over twee koppel 16der kunst- en blauwe stenen en een door een 1,5 PK elektromotor aangedreven buil op de eerste zolder. Op de begane grond stond een 30 PK elektromotor voor een koppel 16der kunst- en een koppel 17er blauwe stenen (dat laatste verhuisde in 1968 naar Zoutelande). De elevator van de begane grond naar de tweede zolder werd samen met het luiwerk aangedreven door een 2 PK elektromotor (die in 1968 werd verwijderd).

In 1963 werd de toen al 12 jaar stilstaande molen gerestaureerd. Hierbij werden beide Potroeden vervangen door nieuwe gelaste exemplaren; ook werd de stelling geheel nieuw (dat was zeker nodig, want op één plaats was deze al ingestort), evenals delen van de staart.

In 1974 kocht de toenmalige gemeente Westkapelle de molen. Tussen 1983 en 1987 volgde een restauratie die circa ƒ 250.000,-- kostte. Wederom werden beide roeden vervangen. Vanaf 1987 was de molen weer geregeld op vrijwillige basis in bedrijf en daar ook het Zeeuws Molenmuseum gevestigd.

In 2011 werd duidelijk dat de molen opnieuw flink herstel moet ondergaan: beide roeden bleken niet best meer en ook moesten reparaties aan kap en stelling worden uitgevoerd. De molen werd stilgezet.
In september 2012 werd met herstel begonnen: beide roeden werden gestreken en de kap naast de molen neergezet. Zo kon ook het bovenste gedeelte van het metselwerk grondig worden nagekeken. Nadat de kap was herplaatst, werden op 22 mei 2013 de nieuwe roeden gestoken, het derde nieuwe stel binnen 50 jaar.

In april 2017 bleek onverwacht dat het niet bij dit derde stel zou blijven: De Noorman was, met nog ruim 40 andere molens in Nederland en Duitsland, uitgerust met gedeelde roeden, een betrekkelijk nieuwe constructie waarbij twee roedhelften met bouten aan elkaar zijn verbonden. Omdat echter bij twee molens elders bouten waren gebroken, kregen de eigenaren van met gedeelde roeden uitgeruste molens het advies, de molens stil te zetten. Dit gold dus ook De Noorman, met zijn amper vier jaar oude wiekenkruis.
De meeste moleneigenaren maakten vervolgens de keuze, de bestaande gedeelde roeden af te laten voeren en te vervangen door nieuwe, uit één stuk. De kosten voor deze grote tegenvaller worden gedragen door het Rijk. Dit omdat die instantie de richtlijnen inzake de gedeelde roeden had goedgekeurd.
In oktober 2017 heeft molenmakerij Verbij de roeden kaalgezet, op 19 oktober werden zij verwijderd en vervolgens afgevoerd richting roedenmaker Straathof: die heeft, naar model van de oude, vervolgens nieuwe roeden gemaakt. Het hekwerk (dat immers niet ouder was dan vier jaar) is zoveel mogelijk opnieuw gebruikt.
De nieuwe roeden zijn op 3 april 2018 gestoken (het vierde stel dus in 55 jaar!) en kort daarna was De Noorman weer draaivaardig. 

Enige bijzondere historische en technische details:
Beide grote en wit omlijste ramen wijzen op vroegere bewoning. Tot 1912 heeft op de tweede zolder een pelsteen gelegen, die toen door blikseminslag in stukken werd geslagen; op de eerste zolder zijn de sporen van de draagbalken onder de pelsteen nog aanwezig in de muur. Het huidige luiwiel, met 15 gaten voor staven, is waarschijnlijk één van de bladen van het voormalige pelschijfloop. De overbrenging heeft in dat geval 1 : 9,41 bedragen; zeer goed mogelijk voor een pelwerk.
Een opmerkelijk constructiedetail: de molen kruit op neuten, maar in plaats van een kuip die de kap op de romp centreert, wordt dat hier gedaan door vier aan de voeghouten gemonteerde zware ijzeren 'stoelen' met daarin een keerrol. De kuip zelf, die vogels en regenwater buiten moet houden, is van blik.


De Noorman

Aanvullingen

Aanvullingen

De naam De Noorman houdt verband met de overlevering dat de inwoners van Westkapelle van de Noormannen afstammen.
De molen werd vroeger ook wel aangeduid als de 'fondsmolen' (zie "Geschiedenis").

De Noorman

Historische foto's

Historische foto's

Kijk op allemolens.nl voor historische foto’s en documenten van deze molen.
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

De Noorman

Actuele foto's

De Noorman, Westkapelle, Boukje van Leijen (19-8-2016) | Database Nederlandse molens
© Boukje van Leijen (19-8-2016)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Leo Middelkoop (8-7-2012) | Database Nederlandse molens
© Leo Middelkoop (8-7-2012)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) De herdenkingssteen voor het Fonds tot Heil van Jongelingen | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De herdenkingssteen voor het Fonds tot Heil van Jongelingen
De Noorman, Westkapelle, R. Maly (13-9-2012)De Noorman in restauratie.  | Database Nederlandse molens
© R. Maly (13-9-2012)
De Noorman in restauratie.
De Noorman, Westkapelle, Gemeente Veere (22-5-2013), ingezonden door Dennis Bommeljé. De nieuwe gedeelde roeden worden gestoken (inmiddels zijn deze dus alweer verdwenen).  | Database Nederlandse molens
© Gemeente Veere (22-5-2013), ingezonden door Dennis Bommeljé. De nieuwe gedeelde roeden worden gestoken (inmiddels zijn deze dus alweer verdwenen).
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)Stelling met kruilier en op de achtergrond het Hoge Licht. | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
Stelling met kruilier en op de achtergrond het Hoge Licht.
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Dennis BommeljéEén van de ijzeren stoelen met keerrol tegen overkruien. Rechts één van de kruineuten. | Database Nederlandse molens
© Dennis Bommeljé
Eén van de ijzeren stoelen met keerrol tegen overkruien. Rechts één van de kruineuten.
De Noorman, Westkapelle, Dennis BommeljéDeze luischijf was vermoedelijk één van de twee bladen van de pelschijf.  | Database Nederlandse molens
© Dennis Bommeljé
Deze luischijf was vermoedelijk één van de twee bladen van de pelschijf.
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
De Noorman, Westkapelle, Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (18-9-2019)
 

Draag zelf bij

    Tekst  
Stuur ons uw teksten over deze molen
  |   Stuur ons uw teksten over de motor in deze molen (indien van toepassing)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om teksten in te sturen.
   
    Foto's  
Stuur uw foto's van deze molen (ook eventuele motor)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om foto's in te sturen.