Molen De Harmonie, Biervliet

Biervliet, Zeeland
b

korte karakteristiek

naam
De Harmonie
modeltype
Ronde molen, beltmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1884
bedrijfsvaardigheid
In restauratie (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

adres
Molenstraat 9
4521 BL Biervliet
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Harmonie via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
03326
oude dbnr.
B862
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 03326 De Harmonie (Biervliet)
Ruud Bax (20-8-2021)
De onttakelde molen in afwachting van een ingrijpende restauratie.

locatie

plaats
Biervliet
plaatsaanduiding
gemeente
Terneuzen, Zeeland
streek
West-Zeeuws-Vlaanderen
kadastrale aanduiding
Gemeente Terneuzen, sectie BC, nr. 973
geo positie
X: 36489, Y: 372557
N: 51.32982, O: 3.68670
biotoopwaarde
2 (bedenkelijk)
landschappelijke waarde
Zeer groot maar wordt uit sommige richtingen verminderd door beplantingen

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molenstraat 9
4521 BL Biervliet
molenaar
-
telefoon
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden

Momenteel niet te bezichtigen vanwege restauratie. 

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Ronde molen, beltmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen, tamelijk conisch gemetseld
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 16der kunststenen; mengketel; sleepluiwerk

versieringen

Op de groene baard met witte bies staat in geel:
DE HARMONIE.

Op de kap staat een windwijzer in haringvorm

Op het wit geschilderde stichtingssteentje boven het venster aan de noordzijde staan in rood twee roosjes naast elkaar met eronder de initialen ILB en het jaartal 1842.

Het steenkaar met zes ingesneden haringen aan één zijde en aan de andere kant vier haringen, twee bloempotten, een vaas en de initialen P.L.B. met het jaartal 1801 is afkomstig uit een naburige in 1884 gesloopte standerdmolen.

plaats bediening
beltmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels. Kruilier.
vlucht
22,50 / 22,60 m.
vang
Hoepelvang (metaal). Vangbalk met haak (vangbalk boven voeghout); vangstok.
overbrenging

Bovenwiel 56 kammen
Bovenbonkelaar 39 kammen, steek 13,5 cm.
Spoorwiel 64 kammen
Steenschijfloop 18 staven, steek 11,8 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 5,11

hoogte
van de belt: 3,20 m.
wiekvorm
Systeem Van Bussel met neusremkleppen op beide roeden.
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 364 2023 2023 aanw. 22,50
Straathof ✉︎ 365 2023 2023 aanw. 22,50
media-bestand
Roede 503, Derckx
Derckx
✉︎ 503 binnen 1985 1986 binnen 2020 22,50
media-bestand
Roede 502, Derckx
Derckx
✉︎ 502 buiten 1985 1986 buiten 2020 22,60
Pot ✉︎ ? binnen 1878? 1948 binnen 1985 22,50
Pot ✉︎ 2478 buiten 1921 1938 buiten 1985 22,50c
onbekend ✉︎ g.n. buiten 1923 1923 buiten 1938 22,50
Steyaert ✉︎ g.n. buiten 1909? 1909 buiten 1923 22,50
wiekverbeteringen

In 1947 werden beide roeden voorzien van het systeem Van Bussel. In 1967 kregen de vier enden neusremkleppen.
Na de vernieuwing van beide roeden (1986) kreeg de molen het systeem Fauël (fokwieken) met automatische remkleppen.
Bij de ingrijpende restaauratie van 2023 is besloten het systeem van Bussel met neusremkleppen in ere te herstellen. Bovendien worden het hier traditionele Van Bussels, dus ter plekke op schinkels gebouwd en pas daarna bekleed. 

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 2, Boddaert & Versluijs
Boddaert & Versluijs
✉︎ 2 ? aanw. 04,76
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
In restauratie (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

omwentelingen
geschiedenis

De familie Lijbaart kwam min of meer toevallig in Biervliet terecht. Toen in 1780 de plaatselijk molenaar Maarten Aalbregtse overleed, hertrouwde de weduwe met Pieter Lijbaart, afkomstig uit Retranchement. Hij werkte daar op de (nog bestaande) standerdmolen.
Uit dit huwelijk werd één zoon geboren: Jacob (1792 - 1861). Deze woonde later met zijn vrouw Cathelijntje Schijve in het molenaarshuis in de Hoogstraat, vlak bij de Molenberg, waarop de houten staak(=standerd)molen stond. Hij had twee kinderen, Pieter (1815) en lsaac - vaak gespeld als Izak - (1817).
Jacob had op dat moment in gedachten, dat er onder Biervliet over niet al te lange tijd een aantal schorren zou worden ingepolderd en dat daar zeker in het begin op grote schaal koolzaad zou worden gezaaid. Hij besloot daarom in het trouwjaar van zijn zoon een stenen oliemolen op te richten. Op het stichtingssteentje staan de initialen ILB: Isaac Lijbaart met het jaar 1842 eronder. Hoewel lsaac bakker was van beroep, moet Jacob gedacht hebben: "voor elke zoon een molen".
Jacobs visie bleek heel juist: de Thomaes- en Paulinapolder werden ingedijkt in 1845; de Angelinapolder volgde in 1847. In 1846 bleek de Paulinapolder zelfs goed voor twee oogsten koolzaad. Het verhaal gaat dat de koopman-molenaar binnen drie jaar de kosten van zijn nieuwe oliemolen had terugverdiend. 

Pieter Lijbaart huwde in 1841 Maria Helena Giebel. Zijn beroep is dan molenaarsknecht. Hij overlijdt 7 november 1892 en is op dat moment wethouder. Zijn vrouw was al in 1857 overleden; op haar overlijdensacte staat Pieter vermeld als "olijslager". Broer Izak was op dat moment ook al jaren niet meer in leven (hij was reeds in 1851 overleden, slechts 33 jaar oud) en Pieter huwde zijn broeders weduwe, feitelijk zijn schoonzus, op 15 juli 1858. Hij is dan 42 jaar oud; zijn vrouw 36. Hij staat vermeld als molenaar en zij als molenaarster.

Met de oliemolen ging het later niet zo goed meer, daarom volgde in 1884 de ombouw tot korenmolen. Opmerkelijk is dat de ombouw niet beperkt bleef tot de binnenkant: ook werd de stelling verwijderd, een toegangspoort opgetrokken en de deurtjes beneden dichtgemetseld, waarna er een molenbelt tegen de romp werd gebracht. De aarde hiervoor kwam van de berg van de standerdmolen, die nu overbodig was geworden en daarom gesloopt.

Oorspronkelijk waren drie koppel stenen aanwezig; rond 1958 waren er twee koppel 16der blauwe stenen. Vanaf 1967 hing een mengketel aan het drijfwerk van één van die koppels. Tot 1967 stond in een aparte schuur tevens een haverpletter met 3,5 PK elektromotor.

In 1909 en 1912 waren een Belgische buiten- en binnenroede geplaatst, maar beide waren niet best. In 1923 werd althans weer een houten(!) buitenroede gestoken. In 1938 werd deze vervangen door een nog vrij nieuwe Potroede, afkomstig van de standerdmolen van St. Anna ter Muiden (die evenwel behoorlijk moest worden verlengd). Samen met een van Dinteloord afkomstige Potroede vormde dit vanaf 1947 een compleet wiekenkruis.
In 1960 is onder andere het kruiwerk van houten rollen op een houten vloer hersteld. Een jaar later was opnieuw reparatie van dit zwaar werkende kruiwerk nodig.

De Van Bussel stroomlijnwieken zijn bij de restauratie van 1967/68 voorzien van remkleppen, dat jaar werd ook een goed werkend Engels kruiwerk aangebracht en alle zoldervloeren vernieuwd.
In 1985/86 volgde groot herstel, waarbij onder meer nieuwe roeden werden gestoken die toen werden voorzien van fokken.

In december 1996 maalde Piet Lijbaart de laatste zak meel; daarna heeft hij zijn molen steeds zeer veel laten draaien. Op 3 oktober 2012 overleed hij op 85-jarige leeftijd.

Vervolgens heeft zijn familie dit nog een tijd voortgezet, maar omstreeks 2017 bleek dat de molen niet onder een grote restauratie uit kon. Na enige jaren van stilstand werden op 12 november 2020 beide roeden gestreken en de staart verwijderd. Niet veel later nam een speciaal opgerichte stichting, die naar totale restauratie streefde, het eigendom over.

In december 2022 kwam het nieuws dat de molen gerestaureerd ging worden, dit nadat de gemeente Terneuzen zich garant stelde.
Eind januari 2023 werden de eerste werkzaamheden verricht: de kap zou in gedeelten worden afgevoerd om elders te worden hersteld. Op 8 februari gingen bovenas en -wiel afzonderlijk van elkaar eruit.

Eind mei 2023 zag de geheel vernieuwde kap er in de werkplaats van molenmaker Grinwis prachtig uit! Vervolgens moest de kap weer grotendeels uit elkaar, omdat deze anders niet over de weg (en door de Scheldetunnel!) kon worden vervoerd. Maandag 3 juli begon men ter plekke met de opbouw van de kap op de stenen romp.
Eind augustus was de romp zo goed als klaar met de nieuwe kap er al op. Het metselwerk was ondertussen zeer grondig (en fraai) hersteld, daarna kon men de steigers verwijderen.
Op vrijdag 13(!) oktober 2023 stak men de nieuwe roeden en hing de staartbalk aan. In november was men, ondanks het af en toe zeer slechte weer, bezig met de ophekking. 

 

aanvullingen

toelichting naam

De naam "De Harmonie" hangt samen met de in 1841, dus vrijwel tegelijk met de molen, opgerichte Biervlietse muziekvereniging.

unieke eigenschap

Vermoedelijk de enige nog bestaande molen die van stellingmolen beltmolen werd.

literatuur

A. Goossens, 'Molen "De Harmonie" Biervliet' (IJzendijke 1991)

foto's

foto's