Kockengen, Utrecht

Spengense Molen

Foto van Spengense Molen, Kockengen, Harmannus Noot (15-5-2015) | Database Nederlandse molens
© Harmannus Noot (15-5-2015)

NederlandsEnglishFrançaisDeutschEspanõlPortuguesePусский简体中文

Spengense Molen

1841
Wipmolen
Wipmolen
Poldermolen
Wagendijk 72
3628 ET Kockengen
X: 124069 Y: 463731
N 52.160877 O 4.935161
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Toon deze molen in Google Streetview
Utrecht
Stichtse Vecht
Kockengen
Gemeente Kockengen, sectie D, nr. 69.
Stichting De Utrechtse Molens
Tijdelijk niet draaivaardig (zie 'Geschiedenis')
2022: 181
2021: 298.711
2020: 291.819
2019: 98.769
eerdere tellerstanden ( ↓ ↑ )
  • 2002: 884.904

2022: stilstand vanwege het inmiddels bekende roedenprobleem. Wiekenkruis af en toe in een andere stand gezet.

Bemalen van het gebied Spengen, Kockengen en Teckop, thans op vrijwillige basis

Bijzonder groot; zeer fraai in de wind en het zicht gelegen

Pieter Lemmens / Chiel Meinema / John van Schaik
030-2281262

Zaterdag en op afspraak

Fietsroute in de buurt van Spengense Molen via fietsnetwerk.nl
836
00024
 
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

Spengense Molen

Constructie

Constructie

Ondertoren gedekt met riet

Bovenhuis donkergroen geverfd, wit afgebiesd

23,80 m.
Oud-Hollands

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

Roeden etc.

Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
Fabrikaat Nummer Jaar Steek Verdw. Lengte
onbekend ? ? aanw.

Kruiwerk etc.

Zetelkruiwerk met neuten; kruirad
Losse Vlaamse blokvang uit vijf stukken; vangbalk met haak; evenaar; kneppel; pal

Gesloten ijzeren scheprad; Ø 6,16 m. (tot 2011 5,72 m.); breed 0,33 m. (was 0,52 m.).
Originele woning in de molen (niet in gebruik).

Bovenwiel 61 kammen
Bovenschijf 31 staven, 12,7 cm.
Onderschijf 19 staven
Onderwiel 73 kammen
Overbrengingsverhouding 1,98 : 1

B. van Walderveen, Tienhoven (1841).

Spengense Molen

Verwijzingen

Spengense Molen

Geschiedenis

Geschiedenis

De huidige molen is gebouwd in 1841 nadat een voorganger in de nacht van 8 op 9 mei dat jaar was afgebrand.
De nieuwe molen kreeg een scheprad naar de ideeën van Jan Blanken Jansz., vaak "het vereenvoudigd stelsel" genoemd. Hier bestond dat uit een ijzeren tandkrans, rechtstreeks op het scheprad aangebracht en aangedreven door een eveneens ijzeren bonkelaar.
Het bleek volstrekt geen succes en na 10 jaar tobben heeft men de molen omgebouwd naar een 'normale' schepradmolen. Dit voldeet wel, al bleven er problemen met het metselwerk boven de (toen gedempte) waterloop van het 'vereenvoudigde' scheprad. Dit laatste zou pas in 1987(!) definitief worden opgelost.

Tot 1962 is de molen voor het regelen van de waterhuishouding gebruikt. Zeer lang, van 1915 tot 1960, was Dirk Blom hier de molenaar.
In 1963 kwam de molen in bezit van de Stichting De Utrechtse Molens.

In de jaren 1985/1986 onderging de molen een ingrijpende restauratie. Tevens werd de molen opgevijzeld en rechtgezet. Tot die grote restauratie had de molen een vangstok i.p.v. een evenaar; deze laatste constructie bleek evenwel de originele en is toen ook weer aangebracht.

Was de molen daarmee constructief gezien weer helemaal in orde, waterstaatkundig moest er nog iets noodzakelijks worden verricht. Bemaling van deze (gezamenlijk) 1150 ha. grote polder werd na ca. 1965 een steeds groter probleem door de peilverlaging, gecombineerd met de inklinking van de veengrond. Hierdoor was de tasting van het scheprad sterk verminderd: rond 1980 bedroeg die nog maar 20 cm.
In 2011 was het zover: men heeft toen de wateras 32 cm. laten zakken en de diameter van het scheprad met 46 cm. vergroot. Tegelijk werden de bladen versmald van 52 naar 33 cm. terwijl ook het afschot werd aangepast. Na deze ingreep bedroeg de tasting ongeveer 70 cm. Zo was deze molen na tientallen jaren van tobben weer echt voor zijn taak als poldermolen berekend.

Eind 2021 heeft men deze molen, net als vele andere van de SDUM, preventief stilgezet: onderzoek naar de kwaliteit van de roeden bij enige andere molens had problemen aangetoond.
Inmiddels is duidelijk dat deze molen meer nodig heeft dan alleen vervanging van de roeden: de bovenzetel is ernstig aangetast door de bonte knaagkever en ook de trap dient vrijwel geheel te worden vernieuwd. Er is al behoorlijk wat geld verzameld maar dat is nog niet voldoende.

Opmerkelijk is de zeer oude Fyenoord-bovenas uit 1841, nog zonder waterhol.


Spengense Molen

Aanvullingen

Aanvullingen

De molen wordt vernoemd naar de polder die hij vroeger kon bemalen (inmiddels is die polder met enige andere polders samengevoegd tot een nieuw waterschap).
De naam 'Spengen' is naar verluidt een verbastering van 'Spanje', hier vermoedelijk bedoeld als fantasienaam.

Stoop, E., 'Experiment in de molenbouw bracht molenaar van Spengen in problemen', in: Tijdschrift Historische Kring Breukelen. jrg. 13, nr. 2, 1998.
Stoop, E., 'Het vereenvoudigd systeem toegepast in Spengen', in: De Nieuwe Molenwereld 9 (2022), pp. 67-72.

© 

Henk ten Bos (31-12-2018)

Spengense Molen

Historische foto's

Historische foto's

Kijk op allemolens.nl voor historische foto’s en documenten van deze molen.
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

Spengense Molen

Actuele foto's

Spengense Molen, Kockengen, Harmannus Noot (15-5-2015) | Database Nederlandse molens
© Harmannus Noot (15-5-2015)
Spengense Molen, Kockengen, Frank Hendriks (14-6-2021) | Database Nederlandse molens
© Frank Hendriks (14-6-2021)
Spengense Molen, Kockengen, Piet Glasbergen (10-6-2012) | Database Nederlandse molens
© Piet Glasbergen (10-6-2012)
Spengense Molen, Kockengen, Henk ten Bos (31-12-2018) | Database Nederlandse molens
© Henk ten Bos (31-12-2018)
Spengense Molen, Kockengen, Piet Glasbergen (30-9-2018) | Database Nederlandse molens
© Piet Glasbergen (30-9-2018)
Spengense Molen, Kockengen,  Nell Jansen (30-9-2018) | Database Nederlandse molens
© Nell Jansen (30-9-2018)
Spengense Molen, Kockengen, Hanneke Stoof (3-3-2018) | Database Nederlandse molens
© Hanneke Stoof (3-3-2018)
Spengense Molen, Kockengen, Harmannus Noot (15-5-2015) | Database Nederlandse molens
© Harmannus Noot (15-5-2015)
Spengense Molen, Kockengen, Frank Hendriks (14-6-2021) | Database Nederlandse molens
© Frank Hendriks (14-6-2021)
Spengense Molen, Kockengen, Frank Hendriks (14-6-2021) | Database Nederlandse molens
© Frank Hendriks (14-6-2021)
Spengense Molen, Kockengen, Harmannus Noot (15-5-2015) | Database Nederlandse molens
© Harmannus Noot (15-5-2015)
Spengense Molen, Kockengen, Dennis van Dijk (17-2-2018) | Database Nederlandse molens
© Dennis van Dijk (17-2-2018)
 

Draag zelf bij

    Tekst  
Stuur ons uw teksten over deze molen
  |   Stuur ons uw teksten over de motor in deze molen (indien van toepassing)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om teksten in te sturen.
   
    Foto's  
Stuur uw foto's van deze molen (ook eventuele motor)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om foto's in te sturen.