Zaandam, Noord-Holland

De Ooievaar

Foto van De Ooievaar, Zaandam, Frank Hendriks (2-7-2021) | Database Nederlandse molens
© Frank Hendriks (2-7-2021)

NederlandsEnglishFrançaisDeutschEspanõlPortuguesePусский简体中文

De Ooievaar

1622
1669 / 1956
Stellingmolen
Achtkante molen
Oliemolen
Diederik Sonoyweg 19
1509 BR Zaandam
X: 116125 Y: 498249
N 52.470600 O 4.815087
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Toon deze molen in Google Streetview
Noord-Holland
Zaanstad
Zaandam
Gemeente Zaandam, sectie A, nr. 1141
Vereniging De Zaansche Molen
Maalvaardig
2022: 209.701
2021: 181.743
2020: 197.119
2019: 187.183
2018: 214.505
2017: 105.230
eerdere tellerstanden ( ↓ ↑ )
  • 2016: 3
  • 2015: 191.892
  • 2014: 188.602
  • 2013: 203.406
  • 2012: 149.779
  • 2011: 113.813
  • 2010: 136.560
  • 2007: 253.366
  • 2005: 333.786
  • 2004: 214.913
  • 2003: 210.652
  • 2002: 239.099

2016: restauratie. De wiekenkruis is enige malen in een andere stand gezet.
2017: vanaf juni draaivaardig. Restauratie toen nog niet voltooid.

Vervaardigen van diverse producten; deels op professionele basis / molenmakerswerkplaats

Niet onbelangrijk maar wordt sterk beperkt en ook verkleind door een grote fabriek in de directe nabijheid.

Matthijs Ero
075-6289131

Niet te bezichtigen (zie 'Aanvullingen')

Fietsroute in de buurt van De Ooievaar via fietsnetwerk.nl
754
01110
 
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

De Ooievaar

Constructie

Constructie

Grenen achtkant, gedekt met riet, op achtkante houten onderbouw met naastgebouwde schuur

Gedekt met riet

21.80 m.
Oud-Hollands

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan

Roeden etc.

Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien

Kruiwerk etc.

Neutenkruiwerk met 24 neuten; kruirad
Vaste stutvang uit drie stukken; vangbalk met duim; vangstok; trekvang; pal

Eén koppel kantstenen, voor- en naslag

Bovenwiel 57 kammen
Bovenbonkelaar 30 kammen, steek 13,7 cm.
Steenschijfloop 13 staven
Steenwiel 72 kammen, steek 14,0 cm.
Onderbonkelaar 22 kammen
Wentelwiel 56 kammen, steek 13,4 cm.
Kranswiel voorslag 30 kammen
Overwerker 38 kammen
Roerwiel 10 kammen
Kranswiel naslag 33 kammen
Overwerkers 12 kammen
Roerwiel 12 kammen
Overbrengingsverhouding kantstenen 2,91 : 1
Overbrengingsverhouding wentelas 1 : 0,74

van de stelling: 5,10 m.

Eenvoudige baard, groen geverfd, wit afgebiesd met grote krullen met rode zijkanten, waarop in wit '1622' '1690' met daaronder '19 56'

Sinds begin 2005 een groot houten bord op één van de velden van de romp met daarop afgebeeld een ooievaar en de tekst:
'DE OOIJEVAAR'

'Als brenger van het
leven
Kijkend naar de dood'


(N.B. De molen staat tegenover de Zaandijker korenmolen De (Bleeke) Dood.

? (1669)
Fa. Husslage, Zaandijk (1956)

De Ooievaar

Verwijzingen

De Ooievaar

Geschiedenis

Geschiedenis

Molen De Ooievaar is een oorspronkelijk in of kort voor 1622 als oliemolen gebouwde achtkante bovenkruier met stelling.
Van oorsprong is deze molen afkomstig uit Assendelft, waar hij in of kort voor 1622 als naamloze oliemolen werd gebouwd aan de Delft, tegenover de Kerkbuurt. In genoemd jaar blijkt Gerbrand Cornelisz Houtkoper schuldig aan Anna van Renesse, Vrijvrouwe van Assendelft een recognitie van 4 ponden s jaars, om te erigeren een oliemolen in de Heerlijkheid, staande op Jan Baningersloot, aan de Delft.
In 1669 werd de molen gekocht door Cornelis Adriaensz. van der Ley, die hem liet afbreken en herbouwen aan de Kalverringdijk te Zaandam.

In 1897 verkocht de toenmalige eigenaar de al geruime tijd stilstaande molen, waarna de nieuwe eigenaar hem ging gebruiken voor het malen van doppen. Dit duurde slechts enkele jaren, waarna werd overgeschakeld op de verwerking van cacaoafval. Tenslotte werd een elektromotor geplaatst voor de aandrijving van het gaande werk. Omstreeks 1934 werd deze vervangen door een petroleummotor waarna in 1936 de windkracht geheel buiten gebruik kwam. De stilstaande molen bood nadien al spoedig een totaal verwaarloosde aanblik.
In juni 1936 stond de molen bij de officiële ingebruikname van de Julianabrug door de toenmalige kroonprinses Juliana, nog op Zaanse wijze 'mooi'. Potsierlijk, want de molen was op dat moment min of meer slooprijp.
Het verval ging vervolgens in razend tempo verder. Omstreeks 1955, toen de oude eigenaar Bertus Battem de molen eindelijk had verkocht, wilde de koper Gruys direct van de molen af om op die locatie een nieuw bedrijf te stichten. De sloper werd besteld.
Zover kwam het niet: op initiatief van een aantal Zaanse molenvrienden werd de sloop uitgesteld. In 1955 werd de molen (niet de schuur, die bleef van Gruys!) eigendom van de Vereniging De Zaansche Molen en in het daarop volgende jaar werd de molen geheel gerestaureerd.

Dit werk was - zeker voor die tijd - grensverleggend en veel meer een reconstructie dan een restauratie: het bovenachtkant was dermate slecht, dat dit geheel moest worden vernieuwd. Toentertijd was in Nederland in geen tientallen jaren een nieuw bovenachtkant gemaakt. Kap en stelling moesten ook geheel nieuw. Verder vereiste deze reuzenklus veel gespecialiseerde kennis van de molenmakers Husslage wat het oliewerk betreft: tot twee keer toe keurden zij een balk, bestemd voor de nieuwe wentelas, af. Tenslotte werd in het oosten van Nederland een bruikbare eik gevonden. Voor de roeden werd volstaan met twee uit de provincie Groningen afkomstige sloopexemplaren. Deze werden in 1978 vervangen worden door nieuwe gelaste roeden.

Na 1956 was de windmolen weer zo nu en dan voor productiedoeleinden in bedrijf. Gruys gebruikte vaak de motor, maar soms de windkracht. In 2009 werd De Zaansche Molen ook eigenaar van de molenschuur.

De molen werd rond 2000 opnieuw stevig onderhanden genomen. De electromotor, drijfriemen en vijzels voor het malen van cacaoafval werden verwijderd, de zoldervloeren vernieuwd en er kwam nieuw riet op romp en kap; ook kreeg de molen een nieuwe stelling. In september 2001 werd nieuw laadgoed gemaakt voor het naslag en op de Zaansche Molendag kon weer olie uit pinda-afval worden geslagen. Op 20 december 2011 werden beide, uit 1978 daterende, roeden gestreken. Op 20 januari 2012 stak men nieuwe.

Sinds 1 januari 2014 huurt Molenmakerij Saendijck een groot gedeelte van de karakteristieke molenschuur als werkplaats. Voorafgaand aan deze nevenbestemming van de molen is de schuur zorgvuldig gerestaureerd en zijn bij die gelegenheid de oliekelders hersteld. Ondanks de inpassing van een moderne werkplaats, heeft de schuur zijn originaliteit niet verloren.

In 2016 moest de fundering van de molen geheel worden herzien: die vernieuwde men door de toepassing van pulspalen. Dit was dringend noodzakelijk geworden nadat bleek dat onderbouw en de schuur gingen 'werken'. Begin 2018 is de molen maalvaardig opgeleverd na een restauratie die zich vrijwel geheel onder de grond heeft afgespeeld.

Constructie
Molen en schuur zijn grotendeels van grenen vervaardigd. Het onderachtkant heeft twee bintlagen en per veld twee in elkaar gewerkte veldkruisen. De verbindingen tussen de legeringsbalken en achtkantstijlen worden deels gevormd door korbelen en deels door krommers.
In tegenstelling tot wat gebruikelijk is, loopt het onderachtkant bij deze molen door tot ca. 3,4 meter boven de stelling. Hier ligt een tussentafelement waarop een bovenachtkant met twee bintlagen is geplaatst. Het oude bovenachtkant, dat bij de restauratie in 1956 geheel is vervangen, had slechts één bintlaag.


De Ooievaar

Aanvullingen

Aanvullingen

De molen staat geheel omsloten door fabrieksterrein van Duyvis. Als gevolg is de molen niet te bezichtigen, omdat over dit terrein geen overpadrecht geldt voor derden. Een oplossing hiervoor is er nog niet.

De enig overgebleven oliemolen van Nederland, waarvan de bijbehorende schuur niet aan het onderachtkant vastzit, maar ernaast is gebouwd.

Vermoedelijk de eerste molen in Nederland die in het kader van een zeer ingrijpende restauratie grotendeels moest worden gesloopt en daarna herbouwd (1956).

Ooit verwerkte de fa. Gruys binnen enkele dagen een grote partij cacao-afval. Gevolg: de hele molen was van binnen bruin. Korte tijd later verwerkte zij vele tonnen suiker. Gevolg: de hele molen was van binnen wit!

'Win-winsituatievoor molenmaker en molen', in: Molenwereld 184 (2014) 306 - 308.

De Ooievaar

Historische foto's

Historische foto's

Eertijds naar molendatabase.nl ingezonden historische foto’s van deze molen.
Kijk op allemolens.nl voor historische foto’s en documenten van deze molen.
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

De Ooievaar

Actuele foto's

De Ooievaar, Zaandam, Piet Glasbergen (13-2-2013) | Database Nederlandse molens
© Piet Glasbergen (13-2-2013)
De Ooievaar, Zaandam, Abel van Loenen (21-3-2015). | Database Nederlandse molens
© Abel van Loenen (21-3-2015).
De Ooievaar, Zaandam, Abel van Loenen (15-10-2016) | Database Nederlandse molens
© Abel van Loenen (15-10-2016)
De Ooievaar, Zaandam, Jesse Bergquist (29-9-2018) | Database Nederlandse molens
© Jesse Bergquist (29-9-2018)
De Ooievaar, Zaandam, Ton Koorevaar (3-9-2010) | Database Nederlandse molens
© Ton Koorevaar (3-9-2010)
De Ooievaar, Zaandam, Abel van Loenen (15-12-2012).Bovenaan de schijfloop met daarnaast het steenwiel; daaronder de kamaandrijving van het wentelwiel. | Database Nederlandse molens
© Abel van Loenen (15-12-2012).
Bovenaan de schijfloop met daarnaast het steenwiel; daaronder de kamaandrijving van het wentelwiel.
De Ooievaar, Zaandam, S.E. van der Meer (29-9-2007). | Database Nederlandse molens
© S.E. van der Meer (29-9-2007).
De Ooievaar, Zaandam, Jesse Bergquist (29-9-2018) | Database Nederlandse molens
© Jesse Bergquist (29-9-2018)
 

Draag zelf bij

    Tekst  
Stuur ons uw teksten over deze molen
  |   Stuur ons uw teksten over de motor in deze molen (indien van toepassing)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om teksten in te sturen.
   
    Foto's  
Stuur uw foto's van deze molen (ook eventuele motor)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om foto's in te sturen.