Molen De Huisman, Zaandam

Zaandam, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
De Huisman
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
specerijenmolen
bouwjaar
herbouwd
1955 / 2010
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van mosterd; thans buiten bedrijf

adres
Kalverringdijk 23
1509 BT Zaandam
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Huisman via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
04911 bis bis
oude dbnr.
B752
Meest recente aanpassing
| Tellerstand
media-bestand
Molen 04911 bis bis De Huisman (Zaandam)
Irmo Snoek (7-7-2013).

locatie

plaats
Zaandam
plaatsaanduiding
gemeente
Zaanstad, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Zaandam, sectie A, nr. 1184
geo positie
X: 116231, Y: 498530
N: 52.47313, O: 4.81662
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Groot, dominerende functie temidden van de houtbouw op de Zaanse Schans.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Kalverringdijk 23
1509 BT Zaandam
molenaar
Paul Buurmans / Job de Groen / Lenneke Sipkes / Joop Broodbakker
telefoon
075-6168888
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
ja
op afspraak
nee
openingstijden

Dagelijks 10:00 - 17:00 uur.

toegangsprijzen
winkelinformatie

Verkoop van mosterd, specerijen en souvenirs. 

meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met hout, geheel groen geverfd, op houten onderbouw met aangebouwde schuur
kap
Gedekt met hout, geheel groen geverfd
inrichting

Twee koppel kantstenen, één koppel kruidenkantstenen en één koppel maalsteentjes voor peper.

versieringen

Eenvoudige baard met de jaartallen '1805' en '1955'.

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk; kruihaspel met zes spaken
vlucht
11,40 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met haak; vangstok
hoogte
van de stelling: 7,40 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Buurma ✉︎ 253 binnen 1991 1991 binnen aanw. 11,40
Buurma ✉︎ 254 buiten 1991 1991 buiten aanw. 11,40
Beudeker ✉︎ g.n. buiten 1964 1964? buiten 1991 11,40
Beudeker ✉︎ g.n. binnen 1964 1964? binnen 1991 11,40
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As g.n., Utrechtsche IJzergieterij
Utrechtsche IJzergieterij
✉︎ g.n. 1865 1865 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
?
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van mosterd; thans buiten bedrijf

molenmaker
Onbekend (1786) Fa. Gebr. Husslage, Zaandijk (1955)
omwentelingen
geschiedenis

Het bouwjaar van de molen is niet met zekerheid bekend, vaak wordt 1786 genoemd. In 1802 was hij inderdaad  aanwezig, want in dat jaar werd de molen voor ƒ 825,-- gekocht door Johannes de Vries Pzn.
In deze molen werd in het verleden snuif gemaakt. Hiervoor werd tabak fijngehakt door middel van stampers die van messen waren voorzien. In de Zaanstreek zijn verscheidene van deze molens in gebruik geweest, maar vele sneuvelden tijdens Napoleons Continentale stelsel bij gebrek aan grondstoffen.
Toen de tabak weer ruimschoots beschikbaar kwam waren er nog maar enkele van deze molens over. De Huisman bleef uiteindelijk als enige over en was tot omstreeks 1902 voor de snuiffabricage in bedrijf. In deze molen stond eertijds een rij van 10 stampers die De Valk werd genoemd. Op de onder- en voorree, dwarsbalken waartussen de stampers waren opgesloten, stond op een witte ovale ondergrond een groene valk afgebeeld. Hoewel men destijds de herkomst ervan niet meer kende, zijn ze ongetwijfeld afkomstig geweest uit de vroegere verf- en snuifmolen De Valk te Wormerveer, gebouwd in of kort voor 1749 en vermoedelijk verdwenen in de eerste helft van de 19de eeuw.

Later is De Huisman tevens ingericht voor de fabricage van mosterd. Voor de bereiding van mosterd werd verzuurde wei - een afvalproduct van de kaasmakerij - gebruikt, die per schuit werd opgehaald bij kaasmakende boeren te Westzaan en Assendelft. Dit werd gemengd met mosterdzaad, dat door middel van kleine horizontale steentjes werd gemalen op een wijze zoals in korenmolens.
Het ronde zaad, geel of bruin en soms gemengd, liep vanuit een kaar in het gat van de maalsteen terwijl vanuit een boven de steen hangend vaatje eveneens een straaltje wei in dat gat liep. Mosterdzaad en wei kwamen onder de steen te samen en werden daar tot een brijachtige massa vermalen, waarna de mosterdpap in een vat werd opgevangen.

In 1912 werd de molen gekocht door Gerbrand de Vries Pzn. die hem liet inrichten tot zaagmolen en kistenfabriek. Dit bedrijf beschikte behalve over windaandrijving ook over een gasmotor, die in 1924 door een elektromotor werd vervangen.
In de Tweede Wereldoorlog is er nog op windkracht gedraaid om elektriciteit op te wekken. Spoedig daarna raakte de molen in verval en na nog enkele jaren met kaal gemaakte roeden te hebben gestaan is hij in 1955 afgebroken en herbouwd op het pakhuis De Haan aan de Zaanse Schans. Aan het Blauwe Pad kon de molen niet gehandhaafd blijven, omdat de gemeente Zaandam daar plannen had voor grootschalige woningbouw. De kantstenen en de builen die toen werden geplaatst waren afkomstig uit de voormalige specerijmolen Het Indiës Welvaren te Zaandam (die later onder de naam 'De Jonge Dirk' te Westzaan aan een nieuw leven zou beginnen). 

Na de herbouw op de Zaanse Schans heeft de familie Bosman nog even op windkracht gemalen, maar al spoedig vestigde men in de schuur een elektrische mosterdmalerij. Productief malen op windkracht vond daarna nauwelijks meer plaats; wél draaide de molen veelvuldig en speelde ook een belangrijke rol als blikvanger op de jaarlijks door honderdduizenden toeristen bezochte Zaanse Schans. 

In de herfst van 2001 kreeg deze molen een geheel nieuwe kap, gemaakt door molenmakerij Saendijck. Aangezien de kammen uit de bovenbonkelaar niet meer werden aangebracht kon de molen onbeperkt draaien maar was malen, zonder extra werkzaamheden, niet mogelijk.

In 2007 werd de mosterdproductie verplaatst naar Wormerveer; de molen bleef evenwel in gebruik als verkooppunt. Op dat moment was ook al duidelijk, dat hier constructief veel moest gebeuren: de onderbouw was verzakt en aan ingrijpend herstel toe.
Uiteindelijk resulteerde dit in een groot reconstructieplan: de molen zou het aanzien terugkrijgen, zoals op de oude locatie aan het Blauwe Pad te zien was geweest. Dit hield in: herbouw van de onderbouw; terugrestaureren van pakhuis De Haan (waarop de molen in 1955 was geplaatst); alle maalwerktuigen naar de nieuwe onderbouw, opdat een toegankelijke specerijmolen op een hogere onderbouw werd verkregen. Omdat de molen zelf door dit alles ook wat hoger kwam te staan, zouden ook uitstraling en windvang worden verbeterd. Op 22 januari 2010 is daadwerkelijk begonnen: nadat de roeden waren gestreken, zijn kap en achtkant van 'De Haan' afgetild.

Op 23 december 2010 werden achtkant en kap op de nieuwe onderbouw geplaatst en in de loop van 2011 werd de molen verder maalvaardig gemaakt. Op 17 september 2011 volgde de officiële ingebruikname door de beschermheer van De Hollandsche Molen, prins Johan Friso

foto's

foto's