Molen Formerumermolen (Koffiemolen), Formerum (Terschelling)

Formerum (Terschelling), Fryslân
b

korte karakteristiek

naam
Formerumermolen (Koffiemolen)
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Draaivaardig (zie ook 'Geschiedenis')
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf; café

adres
Formerum 6
8894 KE Terschelling
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Formerumermolen (Koffiemolen) via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
06505
oude dbnr.
B68
Meest recente aanpassing
| Overig
media-bestand
Molen 06505 Formerumermolen (Koffiemolen) (Formerum (Terschelling))
Kees Kammeraat (14-8-2016)

locatie

plaats
Formerum (Terschelling)
plaatsaanduiding
gemeente
Terschelling, Fryslân
kadastrale aanduiding
Gemeente Terschelling, sectie I, nr. 2166
geo positie
X: 149500, Y: 600306
N: 53.38907, O: 5.30455
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Belangrijk

contact en bezoek

bezoek/postadres
Formerum 6
8894 KE Terschelling
molenaar
Gosse van Dieren
telefoon
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Het cafégedeelte is vaak open; de rest van de molen is op afspraak te bezichtigen.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, met doorlopende stijlen, op acht gemetselde poeren.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Eén koppel 16der en één koppel 15der kunststenen (incompleet); sleepluiwerk; restanten van een enkel pelwerk.

versieringen

Zeer eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, zonder opschrift.

In het rietdek is het wapen van Terschelling met het jaartal '1876' aangebracht.

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk met 24 neuten; kruilier
vlucht
19,50 m.
vang
Vlaamse vang; 5 vaste stukken. Vangbalk met duim; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 61 kammen
Bovenbonkelaar 32 kammen, steek 10,4 cm.
Spoorwiel 86 kammen
Steenschijlopen 29 en 28 staven, steek 8,3 cm. Vm. pelschijfloop 19 staven
Overbrengingsverhouding maalwerk 1 : 5,85 en 5,65
Overbrengingsverhouding vm. pelwerk 1 : 8,63

hoogte
van de stelling: 3,25 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 280 buiten 2015 2015 buiten aanw. 19,50
Straathof ✉︎ 279 binnen 2014 2015 binnen aanw. 19,50
Derckx ✉︎ 365 buiten 1980 1981 buiten 2015 19,50
Derckx ✉︎ 366 binnen 1980 1981 binnen 2015 19,50
onbekend ✉︎ g.n. buiten ? buiten 1980 19,50
Pot ✉︎ ? binnen ? binnen 1980 19,50
wiekverbeteringen

In september 1935 kreeg deze molen op de binnenroede het systeem Bilau. In 1949 werd dit gewijzigd in het systeem Fauël (fokwieken).
Toen beide roeden in 1980 werden vervangen, kregen deze weer Oud-Hollandse ophekking.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Sterkman & Zn, wed. A. ✉︎ 138 1861 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Draaivaardig (zie ook 'Geschiedenis')
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf; café

omwentelingen
geschiedenis

In 1838 werd de molen voor Hendrik Stobbe gebouwd op de Dellewal te West-Terschelling; in 1876 volgde verplaatsing naar Formerum.
Volgens overlevering zou de molen gebouwd zijn uit 'gejut' hout, maar dat moet worden afgedaan als visserlatijn: dit achtkant is, met zijn doorlopende stijlen en vier bintlagen goed en doordacht gemaakt. 

In 1964 verkocht Jaap Bos de molen, toen al enige tijd buiten bedrijf, aan Jan van Dieren. Deze richtte de laagste verdieping in als koffiehuis maar liet het binnenwerk verder ongemoeid. Het bij de molen horende motorhok werd omgebouwd tot keuken en toilet; in 1966 werd er een schuurtje bij gebouwd. Sindsdien vervult de molen een niet onbelangrijke rol als horeca-object; gemalen hoeft er niet meer te worden, want er wordt op Terschelling toch geen graan meer verbouwd.

In 1980 werden beide roeden vervangen en werd de molen, die op dat moment een groot herstel toe was, weer draaivaardig gemaakt. Tot dan toe had de molen een zware, duidelijk ingekorte, binnenroede en een houten buitenroede gehad.
In april 2002 werden de toppen van de roeden vervangen (gelaste roeden hebben veel te lijden onder invloed van de zeelucht) en de staartbalk vernieuwd.
In het voorjaar van 2015 werden nieuwe gelaste roeden gestoken.

Tal van details maken dit tot een interessante molen: niet alleen de opzet van het achtkant, ook zijn nog de kaapstanders aanwezig, waarmee lang geleden de steen- en pelspillen konden worden gelicht. Jan Sipkes Bos Jr. (bijgenaamd "Bosje") maakte vóór 1940 van één van de pelspillen een steenkraan.
Lang geleden was de molen voorzien van een Ruston dieselmotor met liggende cylinder. Nadat molenaar Jaap Bos in de jaren '50 een hamermolen aangeschaft had, is de oude motor door de plaatselijke oud-ijzerboer stukgeslagen en afgevoerd.
De kruilier is naar verluidt afkomstig van een verdwenen molen uit Harlingen (De Bazuin?).
Dan toch wel iets zeer opmerkelijks voor een koren- en pelmolen: de vloer van de stellingzolder is geheel dicht, er is geen trap op de begane grond aanwezig en daar zijn ook geen luiluiken. Daar is dus uitsluitend de aparte buitentrap naar de stelling voor.
Die stelling zelf tenslotte is niet horizontaal, maar loopt duidelijk iets af, als een schip dat lichte slagzij maakt.

De molen draait zeer geregeld en is volgens mededeling zonder al te veel problemen ook maalvaardig te maken.

 

aanvullingen

trivia

De uitlaatpijp van de Ruston-dieselmotor (zie 'Geschiedenis') wees schuin van de molen af. Kindervermaak was om tussen twee klappen van de cylinder een pet over de uitlaat te hangen, die dan tientallen meters het weiland in werd geblazen. Trouwens: als die motor draaide stonden in de huizen rond de molen alle kopjes in de kast te trillen!

foto's

foto's