Molen Twiskemolen, Landsmeer

Landsmeer, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Twiskemolen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
2018
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Bemalen van de Twiskepolder op vrijwillige basis
adres
Het Luijendijkje 3
1121 LM Landsmeer
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Twiskemolen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
10694
oude dbnr.
B678
Meest recente aanpassing
| Conversie
media-bestand
Molen 10694 Twiskemolen (Landsmeer)
Piet Glasbergen (19-1-2019)

locatie

plaats
Landsmeer
plaatsaanduiding
gemeente
Landsmeer, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Landsmeer, sectie A, nr. 4409
geo positie
X: 121670, Y: 494245
N: 52.43498, O: 4.89709
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Eiken achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geverfde gepotdekselde planken.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Stalen vijzel, Ø 1,85 m. met licht en zwaar werk
Woning in de molen

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, zeegroen afgebiesd, met de opschriften 'TWISKE MOLEN' en daaronder de jaartallen '1541 1974' en apart daarvan twee gesneden Franse lelies.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
46 houten rollen in een kuip met keerschijven; binnenkruirad
vlucht
24,00 m.
vang
Vlaamse vang; 5 vaste stukken. Vangbalk met duim; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 48 kammen
Bovenbonkelaar 25 kammen, steek 16,5 cm.
Onderbonkelaar 22/36 kammen
Vijzelwiel 37 kammen, steek 16,5 cm.
Overbrengingsverhoudingen 1 : 1,14 (licht werk) en 1 : 1,87 (zwaar werk).

hoogte
wiekvorm
Systeem Fauël met automatische remkleppen op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Blom ✉︎ 9 binnen 2017 2018 binnen aanw. 24,00
Blom ✉︎ 10 buiten 2017 2018 buiten aanw. 24,00
Derckx ✉︎ 128 buiten 1974 1974 buiten 2016 24,00
Derckx ✉︎ 129 binnen 1974 1974 binnen 2016 24,00
wiekverbeteringen

Bij de bouw in 1974 is gekozen voor het systeem Fauël (fokwieken).
Bij het herstel na de zware stormschade van 2016 zijn de nieuwe fokken voorzien van automatische remkleppen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Geraedts ✉︎ 32 2017 2018 aanw. 6,50
De Prins van Oranje ✉︎ 838 1872 1974 2016
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
Hier gebouwd met een achtkant, daterend uit ca. 1541
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Bemalen van de Twiskepolder op vrijwillige basis
molenmaker
Fa. Poland, Heerhugowaard (1974) Van Reeuwijk Bouwmeester, advies en Gebr. Poland (Oterleek), molenmakerswerk (2017/18)
omwentelingen
geschiedenis
De Twiskemolen bemaalt de ca. 650 ha grote Twiskepolder als onderbemaling van de polder Oostzaan. De Twiskepolder is als polder en waterstaatkundige eenheid pas in de jaren veertig van de 20e eeuw ontstaan. Vanouds maakte het gebied grotendeels deel uit van de ca. 2685 ha. grote waterrijke en veenachtige polder Oostzaan, die vanaf het midden van de 17de eeuw tot 1910 door drie achtkante molens bemalen werd op het IJ.

In het kader van de werkverschaffing werden in de jaren dertig plannen gemaakt om dit gebied, dat voor de ene helft uit water en voor de andere helft uit land bestond, in te polderen en in cultuur te brengen als grasland. In 1941 werden de gronden door de Staat gevorderd. In 1943 waren de droogmakingswerkzaamheden zover gevorderd, dat de dijk kon worden gesloten. Na verlaging van het waterpeil werd een begin gemaakt met de ontginningswerken. In 1957 werden deze beëindigd toen er als gevolg van de veranderde economische omstandigheden feitelijk geen werklozen meer waren.

In de jaren zestig werd het gebied gebruikt voor zandwinning en werd tevens de gedachte ontwikkeld om deze polder een recreatieve bestemming te geven.
De plannen hiervoor waren in 1972 zover rond dat in augustus van dat jaar de uitvoering ervan kon worden aangevangen. Als eerste werd begonnen de vroegere hoofdstructuur van het gebied te herstellen. Daarna moest het van 1943 daterende hulpgemaal worden vervangen, waarbij de gedachte naar voren kwam om hiervoor een echte Hollandse windwatermolen te (her)bouwen, die dan tevens zou kunnen fungeren als machinistenwoning. Een elektrische hulpaandrijving zou de waterbeheersing bij windstilte moeten veiligstellen.

Voor dit doel werd het te Nieuw-Vennep opgeslagen achtkant van de voormalige molen van de Hooglandspolder te Barsingerhorn aangekocht. Die molen, oorspronkelijk vermoedelijk al in 1541 gebouwd, was in 1939 onttakeld, nadat in het jaar daarvoor bij stilstand een (met Bilau-kleppen uitgeruste) roede was gebroken. De romp bleef vervolgens jarenlang mét kap en bovenas (maar zonder wiekenkruis) staan en was tot in de jaren zestig als woning in gebruik.
In 1967 werd hij echter afgebroken met het doel, hem te Nieuw-Vennep te herbouwen op de onderbouw van de in de jaren '30 gesloopte korenmolen 'de Rijzende Zon'. Die plannen werden echter niet gerealiseerd en dus bleven achtkant en kap in opslag.


Na aankoop door het Recreatieschap Twiske-Waterland volgde in 1973-1974 opbouw op de huidige plaats. De molen veranderde toen wel enigszins, want hij werd duidelijk iets groter dan destijds in Barsingerhorn. Daar was de vlucht 21,70 m., bij de herbouw in 1974 is deze omwille van de maalcapaciteit vergroot tot 24 meter. Hiertoe werden de achtkantstijlen 0,75 m. langer gemaakt. Met uitzondering van het bovenwiel is er voor de herbouw een geheel nieuw gaandewerk gemaakt. De molen kreeg een stalen vijzel die op windkracht, via 'licht' en 'zwaar' werk, met twee verschillende snelheden kan worden aangedreven, daarnaast was er een elektromotor.

Sindsdien is de molen regelmatig voor de bemaling van de Twiskepolder in bedrijf en dient tevens als woning voor de molenaar/machinist.

 

Op dinsdag 18 oktober 2016 ging het hier goed mis toen de molen door een windhoos werd getroffen. Het wiekenkruis stortte uit de molen, nadat de bovenas was gebroken. Het voorste gedeelte van de kap werd ook vernield. De schade aan de molen was zeer groot.

 






Op 27 oktober werd de zwaar beschadigde kap met een grote kraan van de molenromp gehesen en de restanten van het wiekenkruis verwijderd (die gebroken as en wieken heeft men later naast de molen opgesteld als monument). 

 

In oktober 2017 ging molenmaker Poland uit Oterleek aan de slag. In februari 2018 werden de onderdelen voor de kap aangevoerd, de kap zou verder ter plaatse in elkaar worden gezet. 16 februari was de nieuwe kap op het rietdek na klaar.

Voor deze molen is een nieuwe bovenas gegoten en die is nu ook qua grootte en zwaarte beter berekend voor zijn taak. De oude as, immers gegoten voor een molen met een kleinere vlucht, was mogelijk toch iets te licht. 8 mei 2018 plaatste men de kap op de romp en direct daarna werden de nieuwe roeden gestoken.
Niet lang daarna maakte de molen, nog niet maalvaardig, zijn eerste rondjes. Op 3 juli 2018 was ook weer sprake van een maalvaardige molen.


Tijdens deze grote restauratie heeft men ook dendrochronologisch onderzoek (onderzoek naar de leeftijd van het in de molen toegepaste hout) uitgevoerd. Hieruit is gebleken, dat de eiken waarvan het achtkant is gemaakt, rond 1540 moeten zijn gekapt. Het bouwjaar van het achtkant te Barsingerhorn, dat op 1574 werd gehouden, kon hiermee nog enige tientallen jaren omlaag. Dit achtkant behoort aldus, met de molens van Hoogwoud (Lastdrager, 1526), Groenveld (1530), Waarland (1532) en Aartswoud (1541) tot de oudst bekende van Nederland.

Van de kap van Barsingerhorn weet men inmiddels dat deze in 1764 is vernieuwd, door molenmaker Spaans. Bij de huidige restauratie heeft men de baard naar oude foto's uit de periode-Barsingerhorn gekopieerd.

 

Los van dit alles is ook het bovenwiel, eveneens nog afkomstig uit Barsingerhorn, het vermelden waard: bijzonder oud, getekend door het leven en volstrekt doorrookt door eeuwenlange bewoning, maar nog niet versleten!

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen is vernoemd naar het gebied waar hij is gebouwd.

foto's

foto's