Haarlem, Noord-Holland

Schoterveense molen

Foto van Schoterveense molen, Haarlem, Pedro Germes (1-2-2015) | Database Nederlandse molens
© Pedro Germes (1-2-2015)

NederlandsEnglishFrançaisDeutschEspanõlPortuguesePусский简体中文

Schoterveense molen

16xx (Zeer waarschijnlijk tussen 1600 en 1650)
Wipmolen
Wipmolen
Poldermolen
Schoterveenpolder 1
2023 JZ Haarlem
X: 103594 Y: 490295
N 52.398083 O 4.631904
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Toon deze molen in Google Streetview
Noord-Holland
Haarlem
Haarlem
Gemeente Haarlem, sectie G, nr. 3138
Gemeente Haarlem

De gemeente Haarlem is eigenaar sinds 1922, daarvoor was dat de Schoterveenpolder.

Maalvaardig
2022: 160.177
2021: 108.723
2020: 132.817
2019: 121.796
2018: 71.630
2017: 60.707
eerdere tellerstanden ( ↓ ↑ )
  • 2016: 46.654
  • 2015: 23.333
  • 2014: 25.001
  • 2005: 16.200
  • 2004: 25.468
  • 2003: 23.532
  • 2002: 50.427

2021: vanaf eind mei.

Vh. bemalen van de Schoterveenpolder, thans buiten bedrijf

Tamelijk gering, staat van diverse zijden ingebouwd en -gegroeid; van enige waarde tussen Z en W.

Joyce Beneker / Nanny Moeijes / Pedro Germes

Vrijwel iedere zondag 13:30 - 16:30 uur, vrijwel iedere 1e en 3e woensdag van de maand 13:30 - 16:30 uur en op afspraak.

Fietsroute in de buurt van Schoterveense molen via fietsnetwerk.nl
662
00361
 
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

Schoterveense molen

Constructie

Constructie

Ondertoren gedekt met verticale zwart geschilderde messing en groef-delen met afdeklat.

Bovenhuis gedekt met verticale zwart geschilderde messing en groefdelen; kap gedekt met verticale zwart geschilderde gepotdekselde beplanking.

20,30 m.
Oud-Hollands

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

Roeden etc.

Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien

Kruiwerk etc.

Zetelkruiwerk zonder neuten; kruihaspel
Vaste Vlaamse blokvang uit vier stukken; vangbalk met duim; vangstok; pal

Open ijzeren scheprad buiten de molen; geen woning in de molen

Bovenwiel 44 kammen
Bovenschijfloop 20 staven, steek 15 cm.
Onderschijfloop 23 staven
Onderwiel 67 kammen, steek 13 cm.
Overbrengingsverhouding 1,32 : 1

Gevelsteen op de oostelijke veldmuur met de tekst:
"Dit fundament vernieuwd 20 juni 1894.
Het bestuur v/d Schoterveenpolder
C. Feije, voorzitter
W. van Schie
J.J. Nelis Cz.
Leden v/h bestuur
H.A. Wolff secr.penn"

Schoterveense molen

Verwijzingen

Verwijzingen

Kijk op allemolens.nl voor historische foto’s en documenten van deze molen.

Schoterveense molen

Geschiedenis

Geschiedenis

De molen van de voormalige Schoterveenpolder is waarschijnlijk in het tweede kwart van de 17de eeuw gebouwd. Hij bemaalde oorspronkelijk de ca. 205 ha grote Schoterveenpolder via een lange voorboezem op het Noorder Spaarne.
Het aan de duinen grenzende relatief hoog gelegen gebied, dat later de Schoterveenpolder zou gaan vormen, heeft lang een natuurlijke afwatering op het Spaarne gekend. De definitieve invoering van de windbemaling moet tegen het midden van de 17de eeuw hebben plaats gehad, waarop ook de constructie van de molen wijst.

Het verhaal, dat de molen in 1860 tijdens een zware storm het complete bovenhuis zou hebben verspeeld, klopt niet. Raadpleging van het polderarchief wees uit, dat het bovenhuis tijdens een storm dat jaar gedeeltelijk van de ondertoren afschoof, vermoedelijk omdat één van de kalven het had begeven, maar vervolgens bleef hangen, omdat de verticaal staande roede intact bleef en de zaak overeind hield.

Omstreeks 1920 vond in de omgeving een sterke uitbreiding van de bebouwing plaats, wat tot windbelemmering leidde. Hierop werd door de gemeente Haarlem ten behoeve van de polder een nieuw elektrisch gemaal gebouwd aan de Delft, waarmee de weg vrij werd gemaakt om het gebied rond de molen te bebouwen. Voordien was dit niet mogelijk vanwege het geldende windrecht.

In 1922 kwam het gemaal gereed waarna de molen buiten bedrijf werd gesteld en overgenomen door de gemeente Haarlem. Tenslotte werd de polder in 1935 opgeheven en vanaf dat moment droeg de gemeente zorg voor de bemaling. Hiervoor werd later op de molenwerf een elektrisch aangedreven vijzel geplaatst, die uitmaalde op de voorwaterloop van de molen (als gevolg daarvan kon de molen niet geheel meer worden rondgekruid). Kort na 1977 werd deze (allang weer buiten gebruik zijnde) vijzel met waterloop verwijderd.

Al die tijd bleef de molen in behoorlijke staat; gedraaid werd er niet echt: het wiekenkruis werd zo nu en dan in een andere stand gezet. Pas vanaf 1967 werd er weer gedraaid: Henk Borst (van De Woudaap te Krommenie) zette eens in de maand tegen een vergoeding - vrijwillig molenaarschap bestond nog niet - de molen in beweging. Vanaf ca. 1988 zorgden leden van de Stichting Molens Zuid-Kennemerland dat er gedraaid werd.

Hoewel de molen in principe maalvaardig is, is er van de polder zo weinig over, dat van echt malen geen sprake meer kan zijn. Wel zijn in het te bemalen gebied duikers e.d. doorgespoten, zodat er zoveel mogelijk water kan toestromen.

Technische details
De waterlopen zijn al eens vernieuwd, deels in 1878. In dat laatste jaar werd door de Haarlemse molenmaker Jan Bakker het vernieuwen van een deel van fundering, krimp,  onderschijfloop en enige reparaties aangenomen voor ƒ 2679,--. Daarnaast moesten een ijzeren scheprad en dito wateras geleverd en aangebracht worden.

Bovenin elk veld van de met gepotdekselde delen gedekte toren is een veldkruis aanwezig, hetgeen gezien kan worden als een oude constructiewijze.
In de toren zijn geen aanwijzingen dat de molen ooit bewoond is geweest. Wel is het hout ervan enigszins berookt, wat erop kan duiden dat er vroeger een stookhok aanwezig was ten gerieve van de molenaar tijdens het malen. Opmerkelijk is ook de constructie van het stormbint van het bovenhuis, waarin kruisen noch schoren noch korbelen tegen schranken aanwezig zijn. Het totaalbeeld dat de molen biedt doet vermoeden dat bij oorspronkelijk van de 17de eeuw dateert.

Betrekkelijk kort na elkaar, in 1970 en 1975, verspeelde deze molen tijdens het malen een (houten) roede. In beide gevallen werd daarna een metalen roede gestoken. Bij de tweede roedebreuk raakte ook de vrij nieuwe ijzeren roede beschadigd, omdat die van de vallende houten roede een tik kreeg. Die ijzeren roede kon toen worden gerepareerd.

In 1996, toen er ook aan het bovenhuis een en ander werd gerepareerd, heeft men de molen in iets soberder tinten geteerd; het uiterlijk is daardoor wat 'Noord-Hollandser' geworden.
In 2009 kon een tijd niet gemalen worden vanwege verzakkingen van het scheprad. Eind 2009 werden alle wiggen e.d. van de buitenstoel vervangen, zodat het scheprad weer recht hing en er weer sprake was van een maalvaardige molen. Ook werd een balk in het bovenhuis versterkt met kunsthars en een mantelstijl in de ondertoren vervangen.

In het late najaar van 2020 zette men de molen stil met het oog op een noodzakelijke restauratie. Vooral het gaandewerk verdiende grondige revisie: vermoedelijk zullen alle kammen worden vernieuwd, iets wat ook geldt voor het vulhout op de wateras. Later werd besloten, een nieuwe koningspil te plaatsen: de oude, die lang geleden (1921?) is gespalkt, bleek gespleten. 
Op 15 januari 2021 kreeg de molen zijn nieuwe koningspil. Met het vernieuwen van de kammen van het bovenwiel is ook begonnen. Eind juni was het werk min of meer gereed.


Schoterveense molen

Aanvullingen

Aanvullingen

Deze molen heeft van de 'volwassen' molens in Nederland het, in verhouding tot het wiekenkruis, snelst draaiende scheprad. De molen kan in theorie (een polder is er feitelijk niet meer) enorm veel water verzetten.

Deze molen wordt vernoemd naar de polder die hij kon bemalen.
Ook wordt de molen wel aangeduid als "De Stoop", waarmee de laatste beroepsmolenaar hier wordt bedoeld. Overigens heette deze molenaar "Van der Stoop" en niet "Stoop".

Schoterveense molen

Historische foto's

Historische foto's

Eertijds naar molendatabase.nl ingezonden historische foto’s van deze molen.
Kijk op allemolens.nl voor historische foto’s en documenten van deze molen.
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

Schoterveense molen

Actuele foto's

Schoterveense molen, Haarlem, Toby de Kok (29-10-2017)De molen met links het voormalig molenaarshuis. Op de voorgrond ligt een deel van een oude houten roede die was gevonden in de sloot. | Database Nederlandse molens
© Toby de Kok (29-10-2017)
De molen met links het voormalig molenaarshuis. Op de voorgrond ligt een deel van een oude houten roede die was gevonden in de sloot.
Schoterveense molen, Haarlem, Jesse Bergquist (17-10-2021) | Database Nederlandse molens
© Jesse Bergquist (17-10-2021)
Schoterveense molen, Haarlem, Pedro Germes (03-12-2022)Geeft het beeld van de nieuwe indeling van het erf van molen en molenaarshuis.. | Database Nederlandse molens
© Pedro Germes (03-12-2022)
Geeft het beeld van de nieuwe indeling van het erf van molen en molenaarshuis..
Schoterveense molen, Haarlem, Frank Moerland (3-5-2019) | Database Nederlandse molens
© Frank Moerland (3-5-2019)
Schoterveense molen, Haarlem, Abel van Loenen (17-6-2012). | Database Nederlandse molens
© Abel van Loenen (17-6-2012).
Schoterveense molen, Haarlem, Pedro Germes (29-1-2017)Een foto die de redelijk slechte biotoop van de molen weergeeft. De foto is vanuit zuidwestelijke richting genomen kijkend naar het noordoosten. | Database Nederlandse molens
© Pedro Germes (29-1-2017)
Een foto die de redelijk slechte biotoop van de molen weergeeft. De foto is vanuit zuidwestelijke richting genomen kijkend naar het noordoosten.
Schoterveense molen, Haarlem, Piet Glasbergen (12-8-2013) | Database Nederlandse molens
© Piet Glasbergen (12-8-2013)
Schoterveense molen, Haarlem, Foto's Ton Koorevaar (18-8-2010) | Database Nederlandse molens
© Foto's Ton Koorevaar (18-8-2010)
Schoterveense molen, Haarlem, Pedro Germes (5-2-2017) | Database Nederlandse molens
© Pedro Germes (5-2-2017)
Schoterveense molen, Haarlem, Pedro Germes (5-2-2017) | Database Nederlandse molens
© Pedro Germes (5-2-2017)
Schoterveense molen, Haarlem, Toby de Kok (29-10-2017)Mooie oude vangbalk met de ophanging van de duim. | Database Nederlandse molens
© Toby de Kok (29-10-2017)
Mooie oude vangbalk met de ophanging van de duim.
Schoterveense molen, Haarlem, Toby de Kok (29-10-2017)Het onderwiel met de onderschijfloop. | Database Nederlandse molens
© Toby de Kok (29-10-2017)
Het onderwiel met de onderschijfloop.
Schoterveense molen, Haarlem, Toby de Kok (29-10-2017)Veldkruizen in het bovenste gedeelte van de ondertoren. | Database Nederlandse molens
© Toby de Kok (29-10-2017)
Veldkruizen in het bovenste gedeelte van de ondertoren.
Schoterveense molen, Haarlem, Toby de Kok (29-10-2017)De wervel met het systeem om de molen in en uit het werk te zetten. | Database Nederlandse molens
© Toby de Kok (29-10-2017)
De wervel met het systeem om de molen in en uit het werk te zetten.
Schoterveense molen, Haarlem, Toby de Kok (29-10-2017)Het bovenschijfloop. | Database Nederlandse molens
© Toby de Kok (29-10-2017)
Het bovenschijfloop.
 

Draag zelf bij

    Tekst  
Stuur ons uw teksten over deze molen
  |   Stuur ons uw teksten over de motor in deze molen (indien van toepassing)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om teksten in te sturen.
   
    Foto's  
Stuur uw foto's van deze molen (ook eventuele motor)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om foto's in te sturen.