Het malen van graan op professionele basis
Zaterdag 10.00 - 18.00 uur. Doordeweeks als de wieken draaien zijn molen plus winkel geopend. Ook op afspraak.
NIet op zondag.
Ja
Eén koppel 18der en één koppel 17der kunststenen; sleepluiwerk; borstelbuilmachine; graanpletter; mengketel; elektrisch aangedreven maalstoel met een koppel stenen Ø 1,00 m. Lintmenger (afkomstig uit IJsselstein).
Sierlijke baard, met links en rechts forse ramshoorn-achtige krullen en in het midden enig fijn snijwerk, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met tussen de koppen van voeghouten en steunder de opschriften 'Anno' '1838' en daaronder 'De Hoop'.
Aardige achterbaard (2010; was bij de vorige restauratie per ongeluk weggelaten).
Op de raamlijst boven de grote toegangsdeur beneden is geschilderd:
"1755 Ambrosius 1924".
Bovenwiel 67 kammen
Bovenschijfloop 33 staven, steek 11,7 cm.
Spoorwiel 71 kammen
Steenschijflopen 24 en 23 staven, steek 10,9 cm.
Overbrengingsverhouding resp. 1 : 6,00 en 6,27
| fabrikant | roenummer | positie bouw | fabricagejaar | jaar gestoken | positie | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Roede 552, Derckx
|
✉︎ | 552 | buiten | 1987 | 1988 | buiten | aanw. | 24,30 |
Roede 553, Derckx
|
✉︎ | 553 | binnen | 1987 | 1988 | binnen | aanw. | 24,20 |
| Pot | ✉︎ | ? | binnen | ? | binnen | 1982 | 24,90 | |
| Pot | ✉︎ | ? | buiten | ? | buiten | 1982 | 24,90 |
Deze molen heeft nooit een wiekverbetering gekregen.
| fabrikant | asnummer | fabricagejaar | jaar gestoken | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|
As g.n., NSBM Fyenoord
|
✉︎ | g.n. | 1848 | aanw. | 04,32 |
Het malen van graan op professionele basis
De Molenstichting Het Land van Heusden en Altena is eigenaar sinds 1965.
De molen werd in 1838 gebouwd voor rekening van Willem Ambrosius, wiens familie de molen ruim 80 jaar in bedrijf hield. Een van zijn voorvaderen, Reinier Ambrosius, was in 1755 eigenaar geworden van de voorganger van deze molen, een standerdmolen.
In 1924 verkocht de laatste Ambrosius hier, Antonius genaamd, de molen aan Johan van Ballegooijen te Veen en emigreerde vervolgens naar Zuid-Afrika.
In 1956 werd de gemeente Veen eigenaar van de molen om deze voor het nageslacht te kunnen behouden. Sinds 1965 is de Molenstichting Land van Heusden en Altena eigenaar; deze liet de molen in 1970 restaureren.
In 1987 onderging de molen een opmerkelijke restauratie: niet eens zozeer omdat de kap eraf moest (waarna onder meer de voeghoutkoppen werden vervangen in kunsthars) maar vooral omdat de stelling iets omhoog werd gebracht. De reden: deze aan een dijk gelegen molen had in de praktijk zeer veel last van botsschade door langsrijdende vrachtwagens. Regelmatig werd de stelling daardoor beschadigd. Men besloot daarom, de stelling ca. 50 cm. te verhogen, waarna de vlucht als gevolg moest veranderen: de nieuwe roeden werden korter uitgevoerd dan de oude: 24,30 tegen 24,90 meter.
Bijzonder bij deze molen is het 18der koppel stenen: een dergelijk grootte is uitzonderlijk voor een korenmolen. De reden is in later jaren duidelijk geworden: de loper bleek een opgestorte pelsteen (de ligger is een 'normale' grote kunststeen). Pelstenen waren (nieuw) in de regel duidelijk groter dan maalstenen en waren daarbij van zandsteen.
Uit het bewaard gebleven bouwbestek blijkt, dat de molen in 1838 als korenmolen met twee koppel stenen is gebouwd. Vermoedelijk is vrij snel daarna een pellerij ingebouwd, want in een beschrijving uit 1847 wordt gesproken over een koren- en pelmolen.
De ombouw van het koppel pelstenen tot maalstenen heeft vermoedelijk plaatsgevonden in 1912; aan te nemen is dat toen ook de overbrenging is verlangzaamd: het oorspronkelijke bovenschijfloop had 27 staven; de huidige 33. Het oude schijfloop dient nu als luitafel.
Eén van de (inmiddels vervangen) Potroeden is gestoken in najaar van 1926, nadat de molen eerder tijdens een zware bui een oude houten roe had verspeeld. In een krantenartikel uit die tijd wordt gemeld dat er geen gewonden waren, maar dat de ravage vrij groot was. Toenmalig molenaar Jonker maakte hiervan ook melding op één van de balken van de steenzolder.
In 2011 heeft de molen een flinke inwendige restauratie ondergaan. Dit was hard nodig, vooral vanwege de slechte staat van enige vloeren en het maalwerk. Metsel- en pleisterwerk zijn aangepakt, balkkoppen waar nodig hersteld, de verzakte steenzolder kreeg een nieuwe balk en werd ook rechtgelegd, het 18der koppel met nieuwe stenen (fabricaat Van Vugt) weer maalvaardig gemaakt en de dakbedekking vernieuwd.
Eindresultaat: een maalvaardige korenmolen met een koppel 17der en een koppel 18der stenen.
In de loop van 2012 bleek het vernieuwde 18der koppel dermate goed te functioneren dat men besloot, weer voor bakkers en particulieren te gaan malen. Inmiddels is dit uitgegroeid tot een maalbedrijf en is de molen vrijwel dagelijks in bedrijf.
In de nazomer van 2020 vond evenwel een bijzondere ingreep plaats: de koningspil, geen onderdeel dat doorgaans snel vervangen hoeft te worden, was 'op' en werd uit de molen getakeld. Op 14 september werd een geheel nieuwe spil (waarin de oude lagers waren overgezet) geplaats. Niet lang daarna kon worden proefgemalen.|
Eind 2024 vernieuwde molenmaker Kees Straver, geholpen door Bram van der Wiel, alle kammen van het bovenwiel; een intensieve klus die evenwel snel is uitgevoerd. De molenaars, die zelf de stenen intussen naliepen, zijn van mening dat het nog nooit zo mooi gelopen heeft.
Onderin de molen bevinden zich nog twee 17der blauwe stenen. Het is de bedoeling die t.z.t. in plaats van het huidige koppel 17der kunststenen te installeren.
Bram Westerink (24-10-2024)
