Zeldenrust
9993 TK Westerwijtwerd
N 53.332504 O 6.644783
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Toon deze molen in Google Streetview
Stichting Het Groninger Landschap is eigenaar sinds 1-1-2007
Zeer groot
Momenteel niet bekend.
Stichting Het Groninger Landschap is eigenaar sinds 1-1-2007
Zeer groot
Momenteel niet bekend.
Grenen achtkant, gedekt met dakleer, op gepleisterde en gewitte stenen voet en tussenstuk
Gedekt met dakleer
Zeer lang geleden had deze molen op de binnenroede, toen het wiekenkruis nog geheel van hout was, al zelfzwichting. Vermoedelijk is dit, nadat op een - onbekend moment - een gietijzeren bovenas werd gestoken, zo gebleven. Pas in 1950 is ook de (houten?) buitenroede voorzien van zelfzwichting.
Later zijn de roeden voorzien van het systeem Van Bussel, zij het niet steeds tegelijk.
Pas later blijkt de molen op beide roeden voorzien van het systeem Van Bussel met zelfzwichting, de buitenroede bovendien met neusremkleppen.
Na nieuw herstel bleef de buitenroede voorzien van stroomlijnneuzen en zelfzwichting, de binnenroede werd weer gereduceerd tot Oud-Hollands met zeilen. Dat is na het nieuwe herstel na de aardbevingsschade zo gebleven.
|
|
Eén koppel maalstenen; twee koppel pelstenen met alle toebehoren; kammenluiwerk
Bovenwiel 57 kammen
Bovenbonkelaar 31 staven
Kammenluitafel 25 kammen
Luiaswiel 18 kammen
Spoorwiel 87 kammen
Steenschijf 22 staven
Pelschijven 19 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 7,27 (maalwerk); 1 : 8,41 (pelwerk)
Eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, met de opschriften '18 Zelden rust 45'
Opvallende kroonlijst met rood-witte strepen aan de bovenzijde van de romp.
De huidige molen werd in 1845 voor en door Jan Fridus Ritsema, als opvolger van een in 1841 gebouwde molen, die afbrandde op 22/23 april 1844.
De molen was vervolgens van 1856 tot 2000 eigendom van de familie Hazekamp, met een korte onderbreking rond 1980, toen J.J. Bos eigenaar was; molenaar Hazekamp heeft de molen echter snel teruggekocht.
In 1939 had Tinus Hazekamp voor ƒ 120,-- een ijzeren roede, afkomstig uit een poldermolen te Roderwolde (Drenthe) aangekocht. Vlak na de oorlog werd nog een houten roede aangeschaft voor ƒ 275,--.
In de loop van de jaren '80 ging de toestand van de molen achteruit. Ondanks zeer veel investeringen van oud-molenaar Hazekamp (met onder meer een voor eigen rekening vervaardigde nieuwe stelling) heeft het lang geduurd, voor deze molen, bekend om zijn origineel bewaarde pelwerk, weer maalvaardig was.
Op 13 september 2003 werd de molen geheel gerestaureerd weer in gebruik genomen.
Helaas bleef de zelfzwichting slechts op één roede behouden.
In oktober 2014 moest de molen worden stilgezet vanwege verzakkingen. Oorzaak daarvan was de aardgaswinning (die ook elders in de provincie Groningen voor aardbevingen en veel gevolgschade zorgde). De onderbouw vertoonde grote scheuren en de stabiliteit kwam in gevaar. Er moest flink geïnvesteerd worden om deze molen te kunnen behouden. In eerste instantie heeft men de molen alleen geconsolideerd.
In de nazomer van 2020 is begonnen met herstelwerkzaamheden. Om te beginnen zijn beide roeden kaalgezet. Op 30 september heeft men vervolgens die roeden gestreken.
Vervolgens kon de fundering van de molen grondig worden herzien.
In augustus 2021 is de stelling geheel vervangen, niet lang daarna heeft men de roeden weer gestoken en opgehekt. Op 28 september draaide de molen voor het eerst in tijden weer.
Begin 2022 zijn enkele balken in de molen nog voorzien van sleutelstukken, heeft men het koppel maalstenen maalvaardig gemaakt en het gehele gaandewerk opnieuw gesteld.
Een zeer goed bewaard gebleven Groninger pelmolen zónder elevatoren.
Tot de restauratie van 2002 bestonden de stellingdelen uit tot planken gezaagde delen van houten roeden. Overal waren er gaten voor heklatten zichtbaar. Een voorbeeld van ouderwetse zuinigheid!
Roel Helmers, ‘Van haver tot gort’ (Bedum 1989). (N.B. Dit boekwerk bevat een reeks ronduit briljante en originele tekeningen van deze molen, maar helaas is de tekst niet foutloos).
Ed van Gerven, 'Westerwijtwerd kan niet zonder Zeldenrust', in: Molens 71 (2003), pp. 4 - 7.
Tekst | | Stuur ons uw teksten over de motor in deze molen (indien van toepassing) |
Foto's |