Molen Hackfortsche Molen / Op 't Hoge, Vorden

Vorden, Gelderland
b

korte karakteristiek

naam
Hackfortsche Molen / Op 't Hoge
modeltype
Ronde molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1943
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis.

adres
Het Hoge 66
7251 XZ Vorden
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
00909
oude dbnr.
B286
Meest recente aanpassing
| Molenaar (nieuw)
media-bestand
Molen 00909 Hackfortsche Molen / Op 't Hoge (Vorden)
Peter Wassink (20-5-2023)

locatie

plaats
Vorden
gemeente
Bronckhorst, Gelderland
streek
Achterhoek
kadastrale aanduiding
Gemeente Vorden, sectie K, nr. 4609
geo positie
X: 217734, Y: 457680
N: 52.10380, O: 6.30287
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Groot maar wordt verminderd door beplantingen

contact en bezoek

bezoek/postadres
Het Hoge 66
7251 XZ Vorden
molenaar
Stephan Fransen / Peter Wassink / Hans Basten
telefoon
06-40860774
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

In de regel woensdag en zaterdag 10:00 - 15:00 uur en op afspraak.

toegangsprijzen
winkelinformatie

Eigen gemalen tarwe- en roggeproducten en een klein aanbod bakmixen.

meelverkoop
ja
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

Graag op afspraak. De molenaars hebben een "Molenspel" ontwikkeld, speciaal voor de jeugd. 

bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Hackfortsche Molen / Op 't Hoge via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Ronde molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met riet
inrichting

Eén koppel 17der en één koppel 16der kunststenen; sleepluiwerk; steenkraan.

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd met dunne rode bies, met tegenwoordig het opschrift: "Hackfortsche Molen" en daaronder "1851".

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk. Kruilier.
vlucht
23,00 m.
vang
Vlaamse vang; 5 vaste stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 63 kammen
Bovenbonkelaar 35 kammen
Spoorwiel 97 kammen
Steenschijven 27 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 6,47

hoogte
van de stelling: 6,30 m.
wiekvorm
Binnenroede systeem Van Bussel met Ten Havekleppen; buitenroede systeem Van Bussel
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Groot Wesseldijk ✉︎ 11 binnen 1985 1985 binnen aanw. 23,00
Groot Wesseldijk ✉︎ 12 buiten 1985 1985 buiten aanw. 23,00
Pot ✉︎ ? binnen ? 1943 binnen 1985 23,00
Pot ✉︎ ? buiten ? 1943 buiten 1985 23,00
wiekverbeteringen

Sinds de rehabilitatie van 1943 heeft deze molen op de binnenroede het systeem Ten Have met stroomlijnneus; de buitenroede heeft sinds dat jaar een stroomlijnneus.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 568, Enthoven & Co, L.I.
Enthoven & Co, L.I.
✉︎ 568 1870 1943 aanw. 05,00
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis.

molenmaker
? (1851) G.J. ten Have, Vorden (1943)
omwentelingen
geschiedenis

De molen, die zeer lang in eigendom van de adellijke familie Van Westerholt van Hackfort bleef, is sinds 1905 gepacht en bemalen door leden van de familie Gerritsen.

Al in het begin van de 20ste eeuw bouwde men aan de noordzijde van de molen een machinekamer, waarin een petroleummotor werd geplaatst. De aandrijving ging via een lange riem van de begane grond naar de eerste verdieping. Op de eerste verdieping, de maalzolder, is nog een liggende as aanwezig die door genoemde riem aangedreven werd. Via conische gietijzeren tandwielen werd een staande spil aangedreven die door een rondsel het spoorwiel aan kon drijven. In dat geval moest de windkracht worden uitgeschakeld door het uitnemen van zeven kammen uit het bovenwiel (zodat de bonkelaar vrij rond kon draaien). 
Later werd door de familie Gerritsen vlakbij de molen een maalderij gebouwd, waarna de molen geheel in onbruik raakte. Het gevlucht werd verwijderd (op foto's uit 1937 staat de molen zonder roeden) en dat leidde tot verwaarlozing en - onvermijdelijk -  verval: op een zeker moment kwam de gehele stelling naar beneden.

Tijdens het oorlogsjaar 1943 besloot baron van Westerholt van Hackfort om beide molens in zijn bezit weer maalvaardig te restaureren (zie ook "Trivia"). Die restauratie werd uitgevoerd door Gerrit Jan ten Have, die het gevlucht meteen voorzag van het (later naar hem vernoemde) wieksysteem met de grote zwichtklep. Toen kreeg de molen ook de huidige ijzeren bovenas; vóór die tijd was er steeds een houten as geweest. Gerritsen maalde vervolgens weer een aantal jaren met de wind. 

In 1967 en in 1974 vonden kleine herstelbeurten plaats. In 1985 voerde molenmakerij Groot Wesseldijk een uitvoeriger restauratie uit: de oude, in 1943 gestoken tweedehands Potroeden werden vervangen door nieuwe gelaste exemplaren en ook werd de stelling grotendeels vernieuwd.
Van 1983 tot 1992 maalde Frans Limbeek voor een flink aantal bakkers in de omgeving; daarna is er voornamelijk alleen gedraaid.

Opvallend in deze toch vrij forse molen: de maalzolder bevindt zich op de eerste zolder, dus ónder de stelling. De maalstenen bevinden zich op de stellingzolder en niet, zoals gewoonlijk, hoger. Tussen stelling- en kapzolder zijn er geen andere vloeren: er is alleen een zeer lange trap (met tussenplatform) naar de kap. 
Op het eerste gezicht lijkt dit ruimteverspilling: de molenaar kan zijn maalgoed alleen maar kwijt van de begane grond tot de stellingzolder. Maar sommigen menen, dat deze indeling niet alleen maar nadelig is: voordeel van zo'n laaggeplaatste maalzolder is, dat de molenaar relatief gemakkelijk contact met de begane grond en dus de klanten had. Aannemelijk is daarom, dat op deze molen voornamelijk aan loonmalen werd gedaan en daarom vrijwel nooit sprake was van voorraad. 

Een technisch detail: het Ten Havesysteem wordt hier niet bediend met een zwichtstok, maar door middel van een wiel met tandheugel en rondgaande ketting.

Eigenaren van deze molen:
B.F.L. baron van Westerholt van Hackfort en A. baron van Westerholt van Hackfort (1851 - 1857)
A. baron van Westerholt van Hackfort (1857 - 1879)
B.F.W. baron van Westerholt van Hackfort (1879 - 1934)
A. baron van Westerholt van Hackfort (1934 -1960)
Gemeente Vorden, later gemeente Bronckhorst (1960 - 1999)
Stichting Vordense Molens (1999 - heden)

aanvullingen

toelichting naam

Tegenwoordig wordt de naam van de molen gespeld als "Hackfortsche Molen". De ook wel gebruikte aanduiding "Op 't Hoge" wijst erop, dat de molen op een hoger gedeelte van Vorden was gebouwd.

trivia

Molenaar-pachter Gerritsen maakte op een dag in 1942 of 1943, heel onofficieel, duidelijk dat de windmolen in ere moest worden hersteld: hij hield eigenaar baron van Westerholt gewoon staande op de weg en deelde hem mede: “Baron, wo’j mie de windemölle maaken, ik heb gin drinken meer veur de motor”.

foto's

foto's