Molen De Nijlânnermolen, Workum

Workum, Fryslân
b

korte karakteristiek

naam
De Nijlânnermolen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Bemalen van de polder Het Workumer Nieuwland, thans op vrijwillige basis
adres
Hylperdijk 3
8711 HJ Workum
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Nijlânnermolen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
03164
oude dbnr.
B159
Meest recente aanpassing
| Molenaar (overleden)
media-bestand
Molen 03164 De Nijlânnermolen (Workum)
Martin E. van Doornik (12-5-2018)

locatie

plaats
Workum
plaatsaanduiding
gemeente
Súdwest-Fryslân, Fryslân
kadastrale aanduiding
Gemeente Workum, sectie B, nr. 458
geo positie
X: 157671, Y: 553340
N: 52.96707, O: 5.42696
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Hylperdijk 3
8711 HJ Workum
molenaar
Momenteel niet bekend
telefoon
06-463 95 308
e-mail

social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
zaterdag 9.00 - 12.00 uur en op afspraak
toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen
Na telefonische afspraak
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, met stenen veldmuren
kap
Gedekt met riet
inrichting

Stalen vijzel (Ø 1.40 m.).

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, zonder opschrift.

In het rietdek is in 1950 het (foutieve) jaartal '1770' aangebracht.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk met 24 neuten; kruilier
vlucht
22,80 m.
vang
Vaste Vlaamse blokvang uit zes stukken; vangbalk met duim; vangstok; pal
overbrenging

Bovenwiel 65 kammen
Bovenbonkelaar 32 kammen, steek 12,6 cm.
Onderwiel 37 kammen
Vijzelwiel 36 kammen, steek 12,9 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 2,09

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Buurma ✉︎ 172 buiten 1986 1987 buiten aanw. 22,80
Buurma ✉︎ 173 binnen 1986 1987 binnen aanw. 22,80
Pot ✉︎ 2678 binnen 1931 1931 binnen 1986 22,60
Pot ✉︎ 1961 buiten 1903 1903? buiten 1986 22,65
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering gekregen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ 393 1864 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
waarschijnlijjk
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Bemalen van de polder Het Workumer Nieuwland, thans op vrijwillige basis
molenmaker
Widmer Sipkes (1784c)
omwentelingen
geschiedenis

In 1624 werd de polder bedijkt, echter vond al in 1625 een dijkdoorbraak plaats. De eerste molen stond nabij de Zoolsdijk aan het noordelijk eind van de Grote Middenlaan, dus niet op de plaats van de huidige molen. Op een kaart uit 1659 staat de oude molen aangegeven.

In de jaren 1767/70 lieten de gecommitteerden van het Workumer Nieuwland voor ƒ 1700,-- door Egbert Dirks een nieuwe molen bouwen. Deze molen kreeg een vlucht van 60 voeten (= koningvoet van 0,326 m. ofwel 19,56 m.). Waar deze molen werd gebouwd is niet bekend, echter niet op de plaats van de eerste molen.

Gelukkig had men bij de bouw van deze molen, de eerste laten staan, want al snel bleek dat de tweede molen het werk niet goed aankon. Blijkbaar was er eerder al verzet geweest om een kleinere molen dan de bestaande neer te zetten, want een van de gecommitteerden, Joh. Koopmans, kon onder vele adhesiebetuigingen verklaren dat hij wegens het onvoldoende malen in februari 1775 in had gegrepen: hij had de oude molen, ondanks tegenwerking van de molenaar en de voorstanders van de nieuwe molen, in werking gesteld. Die molen was toen in geen drie jaar onderhouden, maar kennelijk nog steeds maalvaardig.

Na een overstromingsramp in 1776 heeft men in de jaren 1784/1785 wederom een nieuwe molen gebouwd met een vlucht van 76 voeten door Widmer Sipkes. Dit is de huidige molen, de derde dus voor dit waterschap. Gecommitteerden van het Workumer Nieuwland verkochten (volgens een advertentie in de Leeuwarder Courant) op 30 december 1784 op afbraak: 'Een groote oude Scheprads Watermolen van 86 voeten Vlugt waarvan eenige Raderen etc. tot gebruik in een nieuwen Schroefmolen zijn uitgenomen', zoo denzelven Moolen is staande in gedagte Polder'. Dit waren het bovenwiel en de bonkelaar. De nieuwe molen heeft blijkbaar wel voldaan, want die heeft het tot de helft van de 20ste eeuw volgehouden.

In 1950 werd in de molen een dieselmotor geplaatst en de vijzel vervangen door een veel breder exemplaar, met een doorsnede van 1,80 meter. Vanaf 1972 was het Waterschap Tusken Mar en Klif eigenaar, in 1988 werd dit de Workumer Molenstichting.

Een restauratie in 1987, toen onder meer nieuwe roeden werden gestoken, kostte ƒ 182.000,--. In 2006 werd de grote, uit 1950 daterende, motorvijzel vervangen door een exemplaar met een diameter van 1,40 meter, veel geschikter voor windkracht. Niet voor niets is deze molen vervolgens door het Wetterskip Fryslân bestemd tot reservegemaal in geval van ernstige wateroverlast.

De lange spruit bestond uit twee stukken met een lange schuine las aan elkaar gezet, het geheel is voorzien van stalen stroppen; in 1986 werd dit weer één lange, nieuwe balk. De ijzerbalk is van onderen in de voeghouten gekeept en loopt aan weerszijden van de voeghouten door tot even voorbij de bovenring, die aan de ijzerbalk bevestigd is met stalen stroppen. In het verlengde van de ijzerbalk zijn stukken ingezet in de spantring. Uit dit alles zou men kunnen opmaken dat de huidige ijzerbalk vroeger ook lange spruit was en dat de latere lange spruit een wijziging in de constructie is.

Grappig is dat de onderdorpels van de dakkisten in de rieten romp met dakpannen zijn belegd. Dit dateert van het vervangen van het rietdek uit 1950 en moest later, hoewel dus niet origineel, gehandhaafd blijven.
Van een afstand lijken de stenen veldmuren uit Friese 'geeltjes' te bestaan, maar bij benadering blijken deze muren geel geverfd!


aanvullingen

toelichting naam

Deze molen is vernoemd naar de polder die hij kan bemalen: het Workumer Nieuwland.

wetenswaardigheden

Frank van Onna, vaste molenaar hier, overleed op 17 februari 2023.

foto's

foto's