Molen Fatum, Tzum

Tzum, Fryslân
b

korte karakteristiek

naam
Fatum
modeltype
Spinnenkop, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1914
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Fatum, thans op vrijwillige basis. 

Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Fatum via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
03183
oude dbnr.
B138
Meest recente aanpassing
| Bedrijfsvaardigheid
media-bestand
Molen 03183 Fatum (Tzum)

Fred van Geest (11-10-2023) 
De molen na de recente restauratie van 2022.

locatie

plaats
Tzum
plaatsaanduiding
gemeente
Waadhoeke, Fryslân
kadastrale aanduiding
Gemeente Tjum, sectie A, nr. 180
geo positie
X: 167641, Y: 572737
N: 53.14123, O: 5.57612
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot maar wordt vanuit het noorden bedreigd door uitbreiding van een boerderij

contact en bezoek

bezoek/postadres

Tzum
molenaar
Fred van Geest
telefoon
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Spinnenkop, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Vierkante ondertoren, gedekt met houten delen
kap
Gedekt met houten delen
inrichting

Houten vijzel (bilinga) Ø 0,90 m., met drie gangen 

plaats bediening
grondzeiler
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
Zetelkruiwerk; kruihaspel
vlucht
11,46 / 11,60 m.
vang
Vlaamse vang, uitgevoerd als trekvang
overbrenging

Bovenwiel 33 kammen
Bovenbonkelaar 17 kammen, steek 11,5 cm.
Onderwiel 24 kammen
Vijzelwiel 25 kammen, steek 9,5 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,86

hoogte
wiekvorm
Binnenroede systeem Fauël; buitenroede Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx ✉︎ 627 buiten 1989 1990 buiten aanw. 11,60
Derckx ✉︎ 628 binnen 1989 1990 binnen aanw. 11,46
wiekverbeteringen

Rond 1939 had deze molen zelfzwichting op beide roeden, dit alles bedienbaar door de bovenas. Rond 1957 kreeg de buitenroede daarbij fokken. Later moet de binnenroede weer 'gewoon' Oud-Hollandse opgehekt zijn geraakt. Ook is op een zeker moment de zelfzwichting verwijderd, door eenvoudigweg de kleppen weg te halen.
In 1975 is dit alles gewijzigd in 'gewoon' Oud-Hollands. In een latere fase zijn de fokken in ere hersteld, maar nu op de binnenroede. De zelfzwichting keerde niet meer terug.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Gieterij Hardinxveld ✉︎ 30 1989 1990 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
onb.
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Fatum, thans op vrijwillige basis. 

omwentelingen
geschiedenis

Spinnekopmolen Fatum is een van de twee spinnekopmolens die Tzum rijk is; deze molen bemaalde tot de ruilverkaveling de Fatumerpolder. 
Het oorspronkelijke bouwjaar is niet bekend. In 1914 is de molen gedeeltelijk verbrand; het onderhuis vertoont binnen nog altijd brandsporen.

Dat deze molen nog bestaat is vermoedelijk te danken aan het mislukken van een reorganisatie van de waterschappen rond het dorp Tzum. In 1910 werd een eerste vergadering hierover gehouden; uiteindelijk stemde de overgrote meerderheid van de betrokkenen er niet mee in. In 1924 werden de plannen definitief opgegeven.

In 1989 is de molen gerestaureerd door de fa. Westra. De oude metalen buitenroede was zo slecht dat hij bij het strijken knikte; de houten binnenroede was ook niet meer bruikbaar. Verder kwamen er onder meer een nieuwe schroef en schroefbak, staart, hangers, windpeluw, steenburrie, kap en onderbonkelaar. Het bovenhuis werd rechtgezet en de speling van de koker opgevuld. De molen kreeg een gegoten ijzeren as ter vervanging van de oude constructie-as.
Van de verankering van de molen, bestaande uit vier kettingen aan de hoekstijlen, verbonden met een ring en daardoorheen een in de grond ingegraven balk, bleken de balken compleet vergaan en ook deze werden vernieuwd.

Sinds de laatste restauratie (2022) draait de molen niet langer in circuit, maar kan weer uitmalen op de boezem en functioneren als hulpbemaling van de polder.

Opmerkelijk is, dat deze spinnekop zeer lang zelfzwichting had, bedienbaar door een (doorboorde) constructie-as (ongetwijfeld ter vervanging van een houten as). Ook kreeg één van de roeden later fokken. De conclusie moet luiden, dat de polder veel in deze kleine molen heeft geïnvesteerd.

 

aanvullingen

toelichting naam

Het waterschap, waarvoor in het begin van de 20ste eeuw plannen werden ontwikkeld maar uiteindelijk niet doorging (zie 'Geschiedenis'), zou eerst "Fatum" en later "Teetlum" worden genoemd. Mogelijk is dit blijven hangen en heeft deze molen thans daardoor deze naam.

foto's

foto's