Heeswijk-Dinther, Noord-Brabant

Kilsdonkse Molen

Foto van Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Louis Kleijberg (26-2-2012) | Database Nederlandse molens
© Louis Kleijberg (26-2-2012)

NederlandsEnglishFrançaisDeutschEspanõlPortuguesePусский简体中文

Kilsdonkse Molen

1842
2008
Stellingmolen
Ronde stenen molen
Korenmolen
Kilsdonkseweg 4-6
5473 KK Heeswijk-Dinther
Brabantse Aa
X: 163115 Y: 405396
N 51.637356 O 5.504425
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Toon deze molen in Google Streetview
Noord-Brabant
Bernheze
Heeswijk-Dinther
Gemeente Heeswijk-Dinther, sectie E, nr. 467
Stichting de Kilsdonkse Molen
Maalvaardig
Het malen van graan op vrijwillige basis

Groot

Andre van Esch / Martin Merkx / Jan Maas
0413-292478 (secretariaat stichting)

Van 1 april t/m 31 oktober is het bezoekerscentrum geopend op woensdag, zaterdag en zondag van 10.00 uur tot 18.00 uur.
Van 1 november tot 1 april uitsluitend geopend op zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur.
Bij voldoende water/wind is de molen elke zaterdag in werking.

Fietsroute in de buurt van Kilsdonkse Molen via fietsnetwerk.nl
1305
01603
 
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

Kilsdonkse Molen

Constructie

Constructie

Ronde stenen molen, conisch tot ca. 4 meter boven de stelling; daarboven nagenoeg cilindrisch gemetseld

Gedekt met dakleer

19,80 m.
Oud-Hollands

Deze molen had en heeft nooit een wiekverbetering gekregen.

Roeden etc.

Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien

Kruiwerk etc.

Engels; kettingbuitenkruiwerk
Losse Vlaamse blokvang uit vier stukken; vangbalk met haak; vangtrommel; pal

Eén koppel blauwe en één koppel kunststenen (gatenstenen); sleepluiwerk

Bovenwiel 61 kammen
Bovenschijfloop 27 staven, steek 12,8 cm.
Spoorwiel 84 kammen.
Steenschijflopen 36 staven
Overbrenging verhouding 1: 5,27.

De koningspil is 12,25 m. lang met aan de onderzijde een wieg (voor aandrijving op waterkracht) met 43 kammen.
Dit kan worden aangedreven door het waterwiel met 133 kammen.

van de stelling: 4,05 m.

Opmerkelijk: deze molen heeft geen baard, maar een zeer eenvoudige serie rechte planken, donkergroen geverfd, zonder opschrift.

Eenvoudige achterbaard, wit geverfd, rood afgebiesd, met het opschrift "Kilsdonk".

Adviesburo Groen, Montfoort (ontwerp); Fa. Adriaens, Weert (uitvoering), 2008

Kilsdonkse Molen

Verwijzingen

Kilsdonkse Molen

Geschiedenis

Geschiedenis

De combinatie van wind- en watergedreven molen is overal ter wereld, ook in Nederland, zeer zeldzaam geweest. Zij worden in het Nederlands 'watervluchtmolens' genoemd.

De Kilsdonkse molen is de enige in Nederland waarvan een duidelijk herkenbaar restant bewaard was gebleven: van de watermolen resteerde het gebouw: waterrad, sluiswerken en ook het complete binnenwerk waren geheel verdwenen. Van de windmolen was alleen een deel van de ronde bakstenen romp nog overgebleven. 

Het is niet bekend, wanneer op deze plaats een watermolen is gebouwd. De oudste schriftelijke vermelding is uit 1433. Uit deze akte, berustend in de Schepenprotocollen van Den Bosch, blijkt dat de molen dan al bestaat. Ook wordt al snel gesproken over een koren- en oliemolen.
Omdat de rivier de Aa veel problemen gaf wat betreft de waterafvoer, kreeg deze molen reeds in 1491 een maalverbod gedurende de zomer: alleen van oktober tot en met maart mocht de molen werken. Omdat de Kilsdonkse Molen en de windmolen van het iets verderop gelegen Heeswijk in dezelfde hand en vaak zelfs bediend werden door dezelfde molenaar, gaf het verbod om in de zomer met de watermolen te werken geen ernstig bezwaar voor de molenaar en zijn klanten.
Dit werd pas een probleem, toen in 1799 het eigendom gesplitst werd. Watermolenaar Nicolaas Coppens kreeg geen toestemming om een windmolen naast de watermolen te bouwen; daarom bouwde hij tenslotte, zónder toestemming, in 1813 toch een windmolen. Het ging om een houten molen; ook het gebouw van de watermolen was toen van hout.
In 1842 brandde het gehele complex, toen eigendom van Cornelis van Aert, af. Meteen volgde herbouw, nu in steen.

In 1880 was het met de watermolen, zo leek het, voorgoed voorbij: de problemen met de waterbeheersing waren blijkbaar dusdanig, dat de overheid ingreep. De waterrechten werden afgekocht en de sluiswerken verwijderd. In 1882 werd het binnenwerk verwijderd; alleen het stenen gebouw bleef staan. Dat diende later onder meer als maalbedrijf en als woning.
De windmolen bleef ondertussen tot 1939 in bedrijf, vanaf dat jaar werd alleen nog de motor gebruikt. De molen raakte in verval en werd in 1954 onttakeld. Eerst verdwenen roeden, kap en stelling; later ook nog een gedeelte van het metselwerk. De roeden gingen naar de Bolswerksmolen te Deventer (die in die jaren een restauratie als monument kreeg).

In het einde van de 20ste eeuw ontstonden plannen om dit bijzondere molenrestant te reconstrueren. In 2008 werd dit grotendeels gerealiseerd; in 2009 volgde de voltooiing. Op 8 mei 2009 werden wind- en watermolen feestelijk in gebruik genomen.

De windmolen is gereconstrueerd naar de situatie zoals die was, toen de watermolen nog functioneerde, dus 1880. Om die reden is gekozen voor een kettingkruier en niet de staartkruiing uit een latere fase.
Met deze keuze is een voor Nederland altijd zeldzaam gebleven constructie teruggebracht: de molen heeft een Engels kruiwerk en dus geen echte kuip nodig. Buiten de onderrail ligt de ijzeren tandkrans voor het kettingkruiwerk. Aan de kap hangt een ijzeren overkuip.

Opmerkelijk is hoe de bovenas is uitgevoerd: de roeden hebben wel keerklossen maar geen wiggen; in plaats daarvan zijn bouten aanwezig. Deze constructie kwam in Nederland erg weinig voor: de Ellertse molen te Mierlo had het, evenals de jammerlijk verdwenen naamloze grondzeiler van De Kladde, gem. Steenbergen; de enige molen die het ook nog heeft is De Vier Winden te St. Annaland.


Kilsdonkse Molen

Aanvullingen

Aanvullingen

Hans van den Biggelaar, hier al langere tijd actief en in november 2019 geslaagd als vrijwillig molenaar, is eind maart 2020 overleden aan de gevolgen van het coronavirus. 

De enige watervluchtmolen van Nederland.

Eén van de zeer weinige windmolens (feitelijk de enige) in Nederland die uitgerust is als kettingbuitenkruier.

De molen is vernoemd naar het buurtschap waar deze gelegen is.

Nico Jurgens, 'Het "alleraardigste geval" Kilsdonkse Molen', in: Molens 66 (2002) pp. 16 - 19.
Dick Kenbeek, 'Er zit vaart in de Kilsdonkse Molen!', in: Molenwereld 114 (2008) pp. 144 - 147
'Een herboren Kilsdonkse Molen!', in: Molenwereld 126 (2009) pp. 206 - 208
Dick Kenbeek, 'Over Stroobos, molens en een molenaar (10)', in: Molenwereld 126 (2009) pp. 218 - 224
Nico Jurgens, 'De Kilsdonkse Molen. Een gemiste kans', in: Molenwereld 130 (2009) pp. 398 - 418

Kilsdonkse Molen

Historische foto's

Historische foto's

Kijk op allemolens.nl voor historische foto’s en documenten van deze molen.
Vaags
Groot Wesseldijk
Verbij

Kilsdonkse Molen

Actuele foto's

Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Frank Hendriks (10-6-2021) | Database Nederlandse molens
© Frank Hendriks (10-6-2021)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Marcel Stroo (7-7-2013) | Database Nederlandse molens
© Marcel Stroo (7-7-2013)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Piet Jurjus (30-3-2014). | Database Nederlandse molens
© Piet Jurjus (30-3-2014).
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Luc Laurijssen (18-10-2017) | Database Nederlandse molens
© Luc Laurijssen (18-10-2017)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Luc Laurijssen (18-10-2017) | Database Nederlandse molens
© Luc Laurijssen (18-10-2017)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Frank Hendriks (10-6-2021) | Database Nederlandse molens
© Frank Hendriks (10-6-2021)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)Haakse overbrenging, die via de verlengde koningsspil en stalen as, de beide molens zowel op wind als waterkracht kan laten draaien.  | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Haakse overbrenging, die via de verlengde koningsspil en stalen as, de beide molens zowel op wind als waterkracht kan laten draaien.
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Patrick van Kessel (14-3-2009)De deling in de koningspil voor de keuze wel/geen windaandrijving. | Database Nederlandse molens
© Patrick van Kessel (14-3-2009)
De deling in de koningspil voor de keuze wel/geen windaandrijving.
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther, Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020) | Database Nederlandse molens
© Pieter Zuijkerbuijk (11-1-2020)
 

Draag zelf bij

    Tekst  
Stuur ons uw teksten over deze molen
  |   Stuur ons uw teksten over de motor in deze molen (indien van toepassing)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om teksten in te sturen.
   
    Foto's  
Stuur uw foto's van deze molen (ook eventuele motor)
Vanwege migratie van de server is het even niet mogelijk om foto's in te sturen.