Biksteen- en slijpmolen De Windhond staat op de Zaanse Schans op het erf van de Schuitenmakerij (aan de Kwakels), langs de Leeghwaterweg te Zaandam. Het is de laatste originele biksteenmolen in de Zaanstreek.
In de Zaanstreek hebben vroeger tientallen, zo niet honderden, van dit soort molentjes gestaan. Ze stonden vaak op de achtererven of ergens op een stukje land op een schuurtje. Meestal werden ze door de jeugd gebouwd en bemalen en zo hadden zij hun handeltje in biksteen.
De molentjes zelf verschenen in de meest vreemde vormen, de ene was een soort veredelde zeepkist met roeden, terwijl de ander bijvoorbeeld weer een paltrok-model had. De kwaliteit van deze molentjes was over het algemeen niet zo best, want de bouw ervan mocht de jongelui niets kosten, evenals het onderhoud. Dat is ook één van de hoofdredenen dat er nog maar één overgebleven is.
Biksteen werd gebruikt om messen te slijpen op een speciaal ‘messenslijpplankje’ maar het vond vooral aftrek als schuurmiddel. Het werd gemaakt van brokken Bentheimer zandsteen. Daar was vroeger goed aan te komen, want de pelstenen in pelmolens waren ook van zandsteen. Wanneer er dus één versleten of gebroken was, wisten de jongelui er goed raad mee. Op zaterdagmiddag, als ze net uit school waren, werd het gemalen biksteen van die week langs de deuren uitgevent. Zo’n biksteenbedrijfje zou men kunnen vergelijken met de huidige krantenwijk.
De Windhond is in 1890 gebouwd door Jan Zwart te Zaandam. Het was toen een verjaarscadeau voor zijn zoon Tijmen die op 13 mei van dat jaar 7 werd. Er stonden toen 16 stampers in de molen. Tijmen Zwart heeft het bedrijfje tot 1921 draaiende gehouden, want toen verkocht hij de Windhond aan Pieter Offenberg. Tevens werd de molen in dat jaar voor het eerst verplaatst, namelijk naar het Blauwe Pad in Zaandam alwaar de molens het Indisch Welvaren (de huidige Jonge Dirk in Westzaan) en de Huisman (nu ook op de Zaanse Schans) stonden. Bij de herbouw werd de Windhond omgebouwd tot een z.g. lattenpikker (een houtzaagmolentje). Het verblijf daar duurde maar tot 1929 want toen werd de molen voor de tweede keer overgeplaatst, maar nu naar het Mr. Cornelispad in Zaandam. Daar werden er door Offenberg weer 9 stampers ingebouwd. Hij maalde daar dus biksteen mee, maar hij stampte ook glas voor het vervaardigen van schuurpapier.
In 1965 heeft Pieter Offenberg de molen aan Stichting de Zaanse Schans geschonken. Toen werd de Windhond voor de derde keer overgeplaatst. Bij deze overplaatsing is de rondzaag voor de lattenzagerij er niet meer ingebouwd, wel de 9 stampers. In de jaren ‘80 is er ook nog een slijpsteen bijgeplaatst.
De molen wordt nu regelmatig in werking gesteld en er wordt ook nog mee gestampt, alleen een handeltje in biksteen past niet meer in de huidige maatschappij.
In juni 2008 was dit molentje niet maalvaardig; de kap was verwijderd. In de loop van 2009 is de molen hersteld: in oktober werd gemeld dat het molentje is thans na een grondige restauratie weer volop draai- en maalvaardig is.
Constructie
De onderbouw is een eenvoudig schuurtje van 2,15 x 2,40 met een hoogte van 2,90 m. In deze onderbouw zijn bij de overplaatsing naar het Blauwe Pad in 1921 de roeden verwerkt van paltrokmolen de Kleine Poort in Koog aan de Zaan, die in dat jaar gesloopt werd. Deze roeden zijn echter niet meer te zien omdat de onderbouw in 1994 is versterkt. Op de onderbouw staat het achtkant met daarop een op klossen kruiende kap. De roeden zijn uitgerust met een naar verhouding vrij breed en diep oud-Hollands wieksysteem. Deze diepe zeeg is gemaakt om het molentje de nodige trekkracht te geven. Zowel de as als de roeden zijn van hout en om het bovenwiel ligt een Vlaamse vang met ook een binnenvangtouw. Verder is de molen dus uitgerust met 9 stampers en een slijpsteen. Deze worden vanaf een horizontale werk-as aangedreven door riemen.
In de periode dat de Windhond aan het Mr. Cornelispad stond had de molen nog een extra schuur. Deze is er op de Zaanse Schans niet meer aangebouwd, maar toen de molen in de negentiger jaren een nieuwe fundering kreeg is die ook gelegd voor een eventuele nieuwe schuur.
In latere jaren heeft men dit schuurtje gereconstrueerd, zodat dit molentje thans weer het beeld van weleer heeft/geeft.
