Molen De Zwaluw (voorganger), Hasselt

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1539

>

verdwenen

1783

ingestort

opvolger

Hasselt (De Zwaluw)

geschiedenis

Toen in 1539 het stadsbestuur van Hasselt aan Johan Willempsen van Appelscha en Eysse Johan Willempsen toestemming gaf voor de bouw van een molen buiten de Venepoort (thans bekend als de Molenwaard), was het de heer Frederik van Twickele die als eigenaar van de korenmolen buiten de Enckpoort ernstig bezwaar maakte omdat hij zich benadeeld voelde in het hem verleende windrecht. Zijn molen was in 1528 tijdens de strijd met de Geldersen verwoest en de eigenaar Frederik van Twickele had weer hout voor een nieuwe molen laten aanvoeren, maar dat was door het stadsbestuur van Hasselt gebruikt ter versterking van de bolwerken.
Dit liet Frederik niet op zich zitten en hij spande een proces tegen het stadsbestuur aan en eiste een schadevergoeding van vijfhonderd gulden.
Hoewel de uitspraak van de rechter niet duidelijk was, en de vraag of het stadsbestuur juist had gehandeld onbeantwoord bleef, blijkt uit een afbeelding van Jan van Goyen uit het midden van de 17e eeuw - waarvan een kleurenkopie op de eerste verdieping van het stadhuis hangt - dat er toen in Hasselt twee molens waren.
Een buiten de Veenepoort en een buiten de Enckpoort.

In 1561 verkocht een nazaat van Frederik van Twickele de molen buiten de Enckpoort aan het stadsbestuur van Hasselt.
In 1674 werd de molen verkocht aan Henric A. Pinksterman onder voorwaarde dat de maatstenen goed werden onderhouden en hij tweemaal per dag de stad in moest om het meel te bezorgen (meel is erg gevoelig voor vocht en kan na korte tijd al bedorven zijn).

In 1707 (raadsvergadering van 17 maart) nam de Raad naar aanleiding van klachten een voor de molenaar (Claas Bosch) en zijn concurrent op de molen buiten de Veenepoort verstrekkend besluit.
Het werd de beide molenaars verboden om:
1. Het gemalen koren te bezorgen met een kar waarvan de wielen waren beslagen met ijzeren banden. Deze wielen moesten er binnen een week afgehaald worden en vervangen door bredere houten wielen. Waarschijnlijk omdat de smalle bandwielen veel schade veroorzaakten aan de wegen in de stad (veelal bestaande uit leem en grind/puin).
2. De molenaars mochten geen koeien en kippen houden en varkens mesten. De koeien en kippen moesten op de eerste van de volgende maand zijn verdwenen (afschaffen encasseren afmaken). Het mestvarken mocht nog 1 jaar worden aangehouden.
Opvallend is dat de molenaars het visrecht niet werd ontnomen, hoewel zij bekend stonden als voortreffelijke vissers. De maatregel vermeld onder 2. moet worden gezien in het kader van de armoedige omstandigheden waarin de bevolking en dus ook de neringdoenden verkeerden.

Uit een proces-verbaal uit 1783 blijkt dat de molen (buiten de Enckpoort) was ingestort. Eigenaar was toen de weduwe Bosch.