Molen (poldermolen), Langelille/ De Langelille

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1890

circa

verdwenen

voor 1937

geschiedenis

Het achtkant van de molen was volgens overlevering uit de Zaanstreek afkomstig (Tenbruggencatenummer 12414).

De molen was eigendom van Imke Oosten, Meine Oosten, Gerrit Kraak en Sijmen Kok (een binnenpolder). Hij was rietgedekt en had een met horizontale planken gedekt onderstuk op gemetselde voet.

Tot begin 1930-er jaren bemaalde de molen de polder van vier eigenaren. Het huisje bij de molen werd in 1940 op bevel van de Duitsers afgebroken, laatste bewoner was het gezin Schelte Rotiné.

Bronnen:
- Informatie van Dick Bunskoeke, 9 april 2005.
- "Munnekebuurster molen ooit in Westzaan?", art. door Arnold Sol, met aanvullingen van Willem Entrop, in De Utskoat nr. 125, maart 2007.
-----

Op verzoek van Ulco Wietsma, een kleinzoon van de molenaar die bij deze molen wordt genoemd, ben ik opnieuw gedoken in de achtergronden van deze intrigerende foto.

De zoon van molenaar Uilke Wietsma (1906-1988) tekende op wat zijn vader vertelde over de molen. Daarbij wordt gezegd dat Uilke na zijn huwelijk op 24 mei 1930 kwam te wonen “in een klein huisje in het land tussen Langelille en De Gracht. Bij dit huisje stond een watermolen en Uilke was toen tevens molenaar. Ook deze molen werd in de jaren dertig afgebroken en de zware molenas ging ook naar Duitsland.” Als we de molenaar op de foto goed bekijken, is te zien dat hij toen nog erg jong was.

Uit de opgetekende gegevens van Wietsma blijkt dat het echtpaar in 1932 verhuisde naar Langelilleweg 193, zodat de foto alleen in de winter van 1930-1931 of van 1931-1932 gemaakt kan zijn. Uilke was toen 24 jaar of 25 jaar oud, dus dat klopt.
Volgens de herinneringen van Wietsma werd het huisje bij de molen in de laatste oorlogsjaren afgebroken en hij noemt “Schelte Rottiné en Jansje Kuiper” als laatste bewoners. Schelte Rottiné trouwde echter in mei 1932 met Jantje Zijlstra, wat geeft wel aan dat herinneringen niet feilloos zijn.

De gegeven omschrijving van de locatie van de molen kan worden gevonden. Bij combinatie van een op de waterstaatskaart 1926 aangegeven binnenpolder van 29 ha en de topografische kaart van rond 1934 bleek er een molen met huisje tussen Langelille en de Gracht te staan. Op de TK van rond 1904 staat deze molen met het naastgelegen huisje al aangegeven.
Ook de mededeling over de as leverde een bevestiging op: het Nieuwsblad van Friesland van 28 mei 1937 bevat een advertentie waarin G.J. Kraak te Langelille “een twee-tons Molenas, liggende aan verharden weg” aanbiedt. De molen was toen dus al afgebroken.
Verder bleek G. Kraak te Langelille in het Nieuwsblad van Friesland van 31 december 1926 vier zo goed als nieuwe molenzeilen, “lengte 6 M. breedte 1.20 M.”, te zoeken. Hoewel de molen op de foto geen zeilen op de roeden heeft zitten, zou die maatvoering misschien wel kunnen kloppen.

Gerrit Jacobs Kraak (1895-1967), geboren te Munnekeburen, staat links ook op de foto van de molen. Volgens een akte van aankoop van weiland handelde hij samen met Sjoerd Sijmens Kok (1880-1969) en beiden woonden op dat moment (1932) als veehouders “te Langelille onder Munneburen” (notarieel archief inv.nr. 97135, aktenrs. 24 en 28).
Verder zoeken op de eigenaren van de polder leverde een advertentie in de Opregte Steenwijker Courant van 29 juli 1889 op, waarin een aantal eigenaren “aan de Langelille onder Munnekeburen” waarschuwt niet te jagen op hun eigendommen aldaar. Dat zijn J.G. Kraak, B.P. Oosten, A.G. Kraak, S.S. Kok en M.T. van Veen. De eerste en op een na laatste zijn de vaders van de in 1932 gezamenlijk optrekkende Gerrit Kraak en Sjoerd Kok.
In dezelfde krant van 12 augustus 1895 herhalen J.G. Kraak, B.P. Oosten, S.S. Kok en A.G. Kraak nog eens de waarschuwing om niet te gaan jagen op hun land. J.G. Kraak komt op 29 oktober 1900 weer in deze krant voor, maar dan biedt hij een watermolen met 41 voet vlucht te koop aan. Het is echter onduidelijk waar die heeft gestaan en of dat misschien een voorganger van de afgebeelde molen was.

Al met al vind ik dat er voldoende aanwijzingen zijn om de foto en de gegevens bij de gevonden locatie te plaatsen.

Dick Bunskoeke, 16 okt. 2021.