Molen Thuylse molens, Gouda

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1492

verdwenen

na 1615

1558 , voor 1615

geschiedenis

Onderstaande tekst is grotendeels gebaseerd op het artikel De zoektocht naar een molen in het land van Thuyl, Marcel van Dasselaar, artikel in 'Tidinge van die Goude', oktober 2010. Met dank aan Karel Ouendag.

Toen het water uit de veengebieden ten westen van Gouda niet meer door natuurlijke afwatering geloosd kon worden op de verzandende Hollandse IJssel, werden tussen de Waddincxsveense wetering en de Gouwe in de 15e en 16e eeuwe enige poldermolens gebouwd. In schriftelijke bronnen worden meerdere van deze molens genoemd. Het is echter tegelijkertijd slecht te achterhalen welke specifieke molens het betreft.

In 1492 werden door de polders van Zuid-Waddinxveen en Broek, Thuyl, Grote Nesse en Korte Akkeren twee watermolens gebouwd, de Moordsche wip en de Waddincxveense Molen.

In 1530 krijgt ook Moordrecht toestemming om molens aan de Goudkade bij de Tiendeweg te bouwen.

Enkele molens stonden direct aan de Gouwe (bijvoorbeeld De Moordrechtse molen en de Waddincxveense Molen), andere molens stonden aan de Wetering (bijvoorbeeld de Moordrechtse Malle Molen) en sloegen het water via een boezem uit op de Gouwe. Vermoedelijk betrof het in alle gevallen wipmolens.

De boezemstructuur is duidelijk te zien bij de Malle Mole op de kaart van Floris Balthasar van Berckenrode uit 1615. Ook iets noordelijker aan de Wetering is een dergelijke structuur getekend, maar de molen is daar al verdwenen in 1615. Op een eerdere kaart vervaardigd in verband met de aanleg van de Moordrechtse verlaat in 1545 is de molen hier wel weergegeven. Naar analogie van de Moordrechtse molen en de Waddincxveense molen is het waarschijnlijk dat deze molen de Thuylse molen werd genoemd.

Bij archeologisch onderzoek in 2008 (verslaglegging door Marcel van Dasselaar in 2008) zijn resten van de watergang van de molen teruggevonden, zowel in steen als in hout. Funderingen van de molen zelf zijn niet aangetroffen omdat die zich waarschijnlijk onder bestaande nieuwbouw bevinden.

-----

Op 4 februari 1558 [hier zal 1553 bedoeld zijn, Red.] kwam de polder Zuid-Waddinxveen overeen om de polders Broek, Tuil en 't Weegje, en Broekhuizen te gaan bemalen.

Bron: Middeleeuwse watermolens in Hollands polderland, A. Bicker Caarten, 1990, p. 149.

Waarschijnlijk nam de Waddincxveense molen vanaf 1553 de bemaling over van deze Thuylse molen. Daarmee was deze Thuylse molen overbodig geworden en in ieder geval in 1615 verdwenen.

-----

De kaart op een kalfsvel: beeldbank Nationaal Archief, inv. nr. 2427.

Deze kaart toont nog de afwatering op de Hollandse IJssel en dateert dus ook van voor ca. 1492 en geeft meerdere poldermolens weer. In het land van Thuyl zijn twee molens getekend (zie onder, het noorden is rechts). Er zijn geen waterlopen rond de molens getekend, dus er moet een voorbehoud gemaakt worden ten aanzien van de functie.

De positie van de westelijke (bovenste) molen is dermate dicht bij de positie van bovenbeschreven opgegraven molen dat het goed mogelijk is dat het dezelfde molen betreft. Mogelijk dat de molen eerst de polder van Thuyl ontwaterde op de Waddinxveense wetering en dat later de waterloop is omgedraaid waarbij de molen het water vanuit de Waddincxsveense wetering via een boezem bemaalde op de Gouwe. De opgegraven onderste fundering in hout en de bovenliggende fundering in steen kunnen samenhangen met deze veronderstelde omkering. Het lijkt erop dat de tweede molen hierbij dan is verdwenen. Mogelijk was die niet meer nodig na de bouw van de twee noordelijkere molens (de Moordsche Wip en de Waddincxsveense molen) in 1492 of de zuidelijkere Moordrechtse Malle Molen.