Molen Ros-molen (1e positie), Heusden

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1320

circa

verdwenen

circa 1649

1613 - 1649

verplaatst naar

Heusden (Ros-molen 2e positie)

geschiedenis

De oudste molens in deze streek zijn in 1320 in Heusden gebouwd: twee windmolens en een door paarden aangedreven rosmolen.
Bron: Brabants Dagblad; Eerder gepubliceerd in Een Ons Brabant op 19 september 2007.
Onbekend is op welke documenten deze stelling gebaseerd is.

Jacob van Deventer tekende rond 1560 naast de twee windmolens ook de rosmolen op zijn kaart van Heusden (gemarkeerd door 'mola'). De rosmolen stond aan de noordwestzijde van de straat Waterpoort.

Heusden is door de spanjaarden belegerd en verwoest in 1569. Vervolgens was er nog een grote stadsbrand in 1572 (bron: wikipedia), die echter vermoedelijk het gebied met de molen niet heeft bereikt. De rosmolen heeft dit alles overleefd of is ter plaatse herbouwd want in 1578 is een windbrief (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) voor de rosmolen verstrekt:
Op 21 maart 1578 werd voor de erfpachtsom van 242 pond een windbrief voor de twee windmolens en de rosmolen te Heusden verstrekt aan Adriaen van Gemert Joostz.
Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens).

Tussen 1581 en 1620 werden rond Heusden de nu nog bestaande vestingwerken aangelegd (bron: wikipedia). De rosmolen wordt op de kaart van Heusden van Blaeu uit 1649 weergegeven op het Hoorn bolwerk. Voor 1581 lag dit gebied buiten de middeleeuwse stadsmuren zoals te zien is op de kaart van Van Deventer. De rosmolen kan dus niet eerder dan 1581 naar het bolwerk Hoorn verplaatst zijn. Bij de opvolger wordt verklaard waarom dit waarschijnlijk zelfs pas na 1613 zal zijn geweest.

Omdat de molen waarschijnlijk pas na 1613 is verplaatst zijn de volgende 5 windbrieven ook van toepassing op deze rosmolen (bron zie boven):
Voor de twee windmolens en de rosmolen gezamenlijk: Aan Adriaen van Gemert Joostz op 22 juni 1581 voor de erfpachtsom van 450 pond. Aan Wouter Joppen, molenaar te Heusden, op 19 september 1591 voor 750 pond, op 21 mei 1594 voor 875 pond, op 23 oktober 1600 voor 930 pond en 21 augustus 1608 voor 1250 pond.

De verplaatsing betreft in ieder geval de werkzaamheden, maar in hoeverre sprake is geweest van fysieke verplaatsing van de maalinstallatie en de behuizing is de vraag.