Molen De Runmolen buiten de Vuilpoort (2e positie), Dordrecht

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1615

circa

verdwenen

circa 1656

verplaatst

afkomstig van

Dordrecht (De Runmolen buiten de Vuilpoort (1e positie))

verplaatst naar

Dordrecht (De Runmolen buiten de Vuilpoort (3e positie))

opvolger

Dordrecht (De Runmolen buiten de Vuilpoort (3e positie))

geschiedenis

In 1580 werd ter plaatse van het gesloopte Leprooshuis een runmolen gebouwd.

Matthijs Balen (Beschrijvinge der Stad Dordrecht, 1677, blz 175) stelt:

"[Het Leprooshuis] Stond opten Reep of Ring-dijk van den Grooten Waard, in S. Adriaans Buurt, of Parochye buyten de Vuyl-Poort. Te zien neffens de voorgaande Bewijzen in een Kaart, jegenwoordig onder my berustende, gemaakt en in 't licht gebragt 1545. door Jakob van Deventer. Keyzerlijke Aardrijks Beschryver. Op welkens Erf (zijnde nu pas over de Brug van de Sluyspoort) na dat de Leprosen, 't Oude H. Geest en Pest Huys ter Groter Kerk, in 't Jaar 1579, was ingeruymd, 1580, een Run Muelen, en Huys en Loodsen, tot berging van Schors, en 't Gemaal daar van komende, zijn opgerecht, Toch naderhand, zoo veel den Run Muelen aan gaat, van daar verplaatst, eerst an de Veste, besluytende een gedeelte van S. Adriaans Wijk, in de Stad betrokken, en endeling Verkrode verby de Lazarussen, buyten de Stad. Nu toekomende de Heer Willem Bosschert, Lodewijksz. uytten Achten en Veertigen dezer Stede."

Matthijs Balen (1611-1691) was een geboren Dordtenaar, hij heeft dit in ieder geval voor wat betreft de 2e en 3e positie uit eigen waarneming kunnen optekenen.

Met 'an de Veste' bedoelt Balen het Groene Bolwerk. Op verschillende schilderijen en tekeningen is de molen te zien op dit zuidwestelijk bolwerk aan de rivier. Tot 1574 boog de Spuihaven in het westen naar het noorden af naar de Gevangenpoort, de oude Vuilpoort. Vanaf 1574 is de Spuihaven rechtdoor vergraven, dwars door de oude ringdijk van de Grote Waard. De Sluisbrug is over de doorgraving gelegd. Het stuk dijk ten noorden van de doorgraving werd de Prinsenstraat, het stuk dijk te zuiden van de doorgraving de Sluisweg. Het nieuwe wijkje rond de Prinsenstraat, volgens Matthijs Balen de St. Adriaans Wijk, tussen de oude Vuilpoort en de Spuihaven, is vervolgens bij de stad getrokken en voorzien van vestingwerken, onder andere de nieuwe Vuilpoort en de Sluispoort. Het meest zuidwestelijke puntje van de vestingwerken is het Groene Bolwerk, te zien met de molen op onderstaand kaartfragment van Ioan Blaeu uit 1649. De voormalige 2e positie is nu te situeren als de hoek Keizershof - Kleine Kalkstraat.

Op een kaart van Simon en Cornelis Jansz Indervelde en Daniël Schellincx uit 1611 is de molen nog te zien op de 1e positie. De runmolen is na 1611 verplaatst naar de 2e positie op het Groene Bolwerk. Uit de tekst van Balen is op te maken dat alleen de molen, waarschijnlijk met één loods, is verplaatst naar het Groene Bolwerk, het huis bleef buiten de Sluispoort staan.

In 1615 werd in de stadsrekeningen melding gemaakt van de runmolen en een loods 'op het Bolwerk' (bron: 'Draaiende wieken, Stappende paarden, Molens op het Eiland van Dordrecht', door C.P.J. Grol en J. Zondervan-Van Heck, Jaarboek 2008 van de Historische Vereniging Oud-Dordrecht). Verplaatsing zou dan in of kort voor 1615 hebben plaatsgevonden.

In 1621 was Willem Cornelisz. één van de eigenaren, waarschijnlijk van een derde deel, toen er controle was op de molen.

In 1628 waren de eigenaren van ⅔ deel van de Runmolen, Franchois Beens, Jan Jansen Morlet, Cornelis Evertsz. en Pieter Cornelisz. Swanenburch, overeengekomen met Gijsbert van Beaumont, de eigenaar van het resterende derde deel, dat zij ieder voor een vijfde deel eigenaar werden en dat Van Beaumont zijn deel aan de anderen verkocht.

In 1636 zijn Pieter Cornelisz. Swanenborch en Gijsbert van Beaumont de eigenaren van
de molen als zij protesteren tegen de bouw van een schuur vlakbij de molen door Willem van Oversteghel.

Rond 1656 werd Dordrecht uitgebreid met een nieuwe haven, de huidige Kalkhaven. Een 'nieuw eiland' werd opgeworpen op de slikken voor de stad, de huidige Binnen en Buiten Kalkhaven. Het Groene Bolwerk kwam daardoor ver van de rivier te liggen, verloor zijn functie en werd geslecht (Matthijs Balen, blz. 62). De verplaatsing van de molen naar de 3e positie aan de Bakkersdijk aan het einde van de Bakstraat 'Verkrode verby de Lazarussen, buyten de Stad' zal in samenhang met de ontmanteling van het bolwerk hebben plaatsgevonden.