Molen Tichelwerk De Onderneming, Harlingen/ Harns

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1856

verdwenen

circa 1892

geschiedenis

In 1856 wilde Abe Schippers zijn geluk beproeven met het bakken van stenen. Hij bouwde bij Koetille aan de Trekvaart een steenfabriek en noemde deze De Onderneming. De fabriek was volgens hetzelfde ontwerp gebouwd als de andere tichelwerken aan de Trekvaart. De grote Hollandse oven in het midden en aan beide zijden een schuur ertegenaan gebouwd. Aan het uiteinde van één van de schuren stond het taskershûs.

Voordat de klei geschikt was om er vormlingen van te maken werd hij in de kleimolen met water vermengd zodat hij kneedbaar werd. De kleimolen bestond uit een ronde ton waarin in de asrichting van de ton een as draaide waaraan smeedijzeren messen zaten bevestigd. De klei ging boven de ton in en kwam er onder weer gemalen uit. Een paard dreef het geheel aan. In de zeventiende eeuw werd voor dit apparaat voor het eerst patent aangevraagd in Friesland. Halverwege de negentiende was dit voor de meeste Friese steenbakkers nog steeds het enige mechanische werktuig.

De Onderneming waarmee Abe Schippers in 1856 was begonnen werd in 1877 gekocht door Kornelis Gerardus Telenga. In 1892 maakte Telenga van zijn fabriek een 'Stoomsteenfabriek van Friese machinale, bezande en geperste en geperste gele steen'.

In 1922 werd De Onderneming gesloopt.
Bij het graven van insteekhaven in 1996 verdwenen de ondergrondse restanten van de steenfabriek. Het taskershûs bestaat nog steeds, adres Kanaalweg 124.

Bron (tevens twee afbeeldingen): Steenbakkers aan de Trekvaart, website van Fokke Sytema (1954-2009), Vereniging Oud Harlingen.