Molen De Vrijheid / De Boer / De Herstelling, Leeuwarden/ Ljouwert

Leeuwarden/ Ljouwert, Fryslân
v

korte karakteristiek

naam
De Vrijheid / De Boer / De Herstelling
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
zaagmolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
17016
oude dbnr.
V17016
Meest recente aanpassing

locatie

plaats
Leeuwarden/ Ljouwert
plaatsaanduiding
tussen de Looiersbrug en de Bakkersbrug aan het Zuidvliet
gemeente
Leeuwarden, Fryslân
kadastrale aanduiding 1811-1832
Leeuwarden G (1) 411 Egbert Bontjema, houtkooper
geo positie
X: 183606, Y: 579609
N: 53.20236, O: 5.81530

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
achtkante bovenkruier
plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
plaats kruiwerk
bovenkruier
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
verbrand
geschiedenis
Volgens Eekhoff werd er in 1672 een houtmolen op het Vliet opgericht. Kort na 1700 waren de erven van koopman Rinse Jans (ovl. 1699) eigenaar van de "plaats met houtmolen".
In 1695 en 1700 werd Gerrit Jansen als houtmolenaar genoemd en in 1707 zijn zoon Jan Gerrits. In de jaren daarop bleek dat de laatste naar Oost Indië vertrokken was met achterlating van zijn vrouw IJfke Scheltes. Zij was een dochter van Schelte Scheltes, de houtmolenaar aan het Noordvliet.

In 1749 was Claas Freerks hier houtmolenaar, met als knechten Douwe Heres en Cornelis Abrahams. Later werd hij opgevolgd door zijn zoon Freerk Clases van der Meulen (1723-ca. 1794) en als meesterknecht had die vanaf ca. 1785 Johannes Pieters Westerdijk (ca. 1756-1804) uit Woudsend in dienst. In 1790 stond een zesde deel van de molen, genaamd "de Vrijheid", te koop. Dat zal te maken hebben met de afhandeling van de erfenis van Claas Freerks, omdat ook het huis van zijn inmiddels overleden weduwe werd verkocht.

Toen Van der Meulen kwam te overlijden bleek koopvrouw Jitske Jacobus Inia (ovl. 1799) zijn enige erfgenaam te zijn. Niet lang daarna kwam zij echter ook te overlijden en haar erven weigerden de erfenis, waarschijnlijk vanwege schulden. Toen kwam de molen te koop te staan en koper was Pieter Gerrits de Boer (1741-1828), voorheen koopman in granen maar vanaf toen houtmolenaar aan het Vliet. Hij werd bijgestaan door zijn zoon Gerrit Pieters de Boer (ca. 1772-1833) en later ook zijn kleinzoon Pieter Gerrits de Boer (1803-1833). Desondanks wilde stamvader Pieter de Boer van de molen af en in 1822 stond de wiekendrager te koop, misschien vanwege schulden, en bleek dat hij was was omgedoopt tot "de Boer". Uiteindelijk werd het bedrijf slechts enkele maanden voor Pieters dood verkocht aan Egbert Bontjema (1793-1858) voor 11.544 gulden. Zoon Gerrit ging verder als visser en kleinzoon Pieter als zadelmaker.

Bontjema ging in januari 1848 met zijn zonen Hendrik Cuperus Bontjema en Egbertus Bontjema een vennootschap aan onder de naam Firma E. Bontjema en zonen, maar op 22 augustus van dat jaar sloeg het noodlot toe: de molen, inmiddels "de Herstelling" geheten, werd door de bliksem getroffen en brandde tot de grond toe af. Gelukkig was het bedrijf verzekerd tegen brand en kon de molen worden herbouwd.

Dick Bunskoeke, 12 mei 2014

aanvullingen

trivia
Bron onder meer: Houtzaagmolen op Schenkenschans, artikel door L. Kamminga in De Utskoat nr. 65, 1992. Coll. H. van der Kaay.
-----

Leeuwarder courant, 17 maart 1798

DE Advocaat PIETJER WIERDSMA , zal op Maandag den .. April 1798 des Avonds ten 5 uure praecys ten huize van den Coffy-Schenker Louwrens ,by Strykgeld Verkopen: De groote, hegte en welbeklante HOUTZAAG.MOOLEN , staande op het eind van het Noordvliet, by de Popebrug te Leeuwarden, by H. van der Werff als Eigenaar gebruikt, met de daarby ftaande fraaye WOONHUIZlNGE , Knegts WONINGE, HOUTSCHUUR en verdere annexen. En dan nog tien byzondere WONINGEN staande op het Noordvliet voorfchr., by de opgang naar Cammingaburgt tegen over de Olymoolen.


-----
In de Groninger Courant van 25 augustus 1848 wordt gemeld dat de molen totaal is afgebrand. Daarna werd de molen dus onder deze naam weer herbouwd.
Erik Stoop, 12 mei 2014.

-----

Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant : staats-, handels-, nieuws- en advertentieblad, 25-08-1848

Men schrijft uit Leeuwarden van 23 Augustus: » Gisteren avond omstreeks tien uur, vielen er geweldige stortregens; vergezeld van zware hagelsteenen, waarop eensklaps een ontzettende bliksemslag werd gezien, die schier onmiddellijk door een knetterende donderslag werd opgevolgd. Eenige weinige minuten daarna bespeurde men alhier aan den hemel een vuurrood licht in het Noord-Oosten en dadelijk daarop deed zich de brandklok hooren.
De achtkante, met riet gedekte houtzaagmolen , genaamd de Herstelling, staande op het Vliet, nabij deze stad , en toebeboorende aan de Heeren Bontjema & Zn., was door den bliksem in brand geslagen en stond even daarna in vollen vlam. Men wendde onmiddellijk pogingen aan , om den brand te blusschen en de goederen te redden , doch dit alles was vruchteloos, daar de brand zoo spoedig de overhand nam, dat de molen tot den grond toe is afgebrand, terwijl zelfs de om en bij denzelven liggende opgestapelde gezaagde en ongezaagde houtwaren, grootendeels eene prooi der vlammen zijn geworden. De wind was vrij sterk , en niet ver van den in vlam men slaanden molen, was de molen van den heer Dirks, die ook met riet is gedekt, in groot gevaar, daar dezelve aan den wintkant lag en de opvliegende vonken dien molen bereikten. Gelukkig echter is dezelve behouden gebleven ; terwijl men bovendien ook geene verdere ongelukken heeft te betreuren. Alhoewel de verbrande molen op het uiteinde van het Vliet stond, en het tevens zeer moeijelijk was bij denzelven te komen , zoo zijn echter de brandspuiten in een zeer korten tijd op de plaats van den brand aangekomen , en het geheele brandpersoneel heeft met ijver en moed deszelfs pligt gedaan, en zoo spoedig mogelijk den brand gebluscht. De volijverige politie, de militairen en de schutterij , waren spoedig bij den brand aanwezig ; in een woord, allen hebben er veel toe bijgedragen, dat alles zonder stoornis der orde is afgeloopen.

-----